روش تحقیق کتابخانه ای چیست وچه تفاوتی با روش تحقیق های دیگر دارد؟
روش تحقیق کتابخانه‌ای به نوعی تحقیق اطلاق می‌شود که عمدتاً به جمع‌آوری، بررسی، و تحلیل اطلاعات از منابع مکتوب و مستندات علمی، مانند کتاب‌ها، مقالات علمی، پایان‌نامه‌ها، گزارش‌های پژوهشی و منابع آنلاین پرداخته و از آن‌ها برای پاسخ به سوالات تحقیق استفاده می‌کند. در این روش، پژوهشگر به‌جای گردآوری داده‌های جدید، به تجزیه و تحلیل یافته‌های قبلی می‌پردازد. این روش به‌ویژه در مطالعات نظری و برای بررسی پیشینه موضوعات مختلف کاربرد دارد.
ویژگی‌های روش تحقیق کتابخانه‌ای
- بر اساس منابع ثانویه: این روش به جای گردآوری داده‌های دست‌اول، به بررسی داده‌ها و تحلیل‌های موجود در منابع دیگر می‌پردازد.
- مبتنی بر تحلیل توصیفی: اطلاعات به‌دست‌آمده از منابع مکتوب غالباً به‌صورت توصیفی بررسی و تحلیل می‌شوند.
- قابل‌اعمال در موضوعات گسترده: روش کتابخانه‌ای برای طیف وسیعی از موضوعات، به‌ویژه در علوم انسانی و اجتماعی، قابل استفاده است و اغلب به ایجاد چارچوب نظری کمک می‌کند.
- سرعت و هزینه پایین‌تر: به دلیل اینکه پژوهشگر به جمع‌آوری میدانی نیاز ندارد، انجام این روش با زمان و هزینه کمتری نسبت به روش‌های دیگر همراه است.
تفاوت روش تحقیق کتابخانه‌ای با روش‌های دیگر
1. روش میدانی:
- روش کتابخانه‌ای: داده‌ها از منابع مکتوب و قبلی گردآوری می‌شوند.
- روش میدانی: پژوهشگر داده‌های جدید را به‌صورت مستقیم از افراد، محیط‌ها یا رویدادها جمع‌آوری می‌کند. در این روش، ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها مانند پرسشنامه و مصاحبه به‌کار می‌رود.
2. روش تحقیق تجربی:
- روش کتابخانه‌ای: معمولاً برای توسعه یا بررسی تئوری‌ها و نظریات استفاده می‌شود و به تحقیقات تجربی نمی‌پردازد.
- روش تجربی: شامل آزمایش‌ها و مشاهدات کنترل‌شده است که برای بررسی روابط علت و معلولی و تایید فرضیه‌ها به‌کار می‌رود.
3. روش تحقیق داده‌بنیاد (Grounded Theory):
- روش کتابخانه‌ای: در این روش از داده‌های کیفی و کمّی به‌دست‌آمده از مطالعات گذشته استفاده می‌شود و نظریات را به‌صورت تفسیر و تحلیل از منابع موجود استخراج می‌کند.
- روش داده‌بنیاد: از داده‌های جدید و دست‌اول برای ساخت نظریه بهره می‌برد و فرآیند کدگذاری را در تحقیقات کیفی و میدانی به‌کار می‌گیرد.
4. روش متا آنالیز:
- روش کتابخانه‌ای: هدف آن بررسی و تحلیل کیفی و توصیفی منابع مختلف است و از روش‌های آماری استفاده نمی‌کند.
- متا آنالیز: داده‌ها از چندین مطالعه استخراج شده و با استفاده از تکنیک‌های آماری برای یافتن نتیجه کلی ترکیب می‌شوند. این روش عمدتاً در تحقیقات کمّی کاربرد دارد.
5. روش توصیفی-پیمایشی:
- روش کتابخانه‌ای: اطلاعات را از منابع مستند قبلی گردآوری و تحلیل می‌کند و نیازی به ارتباط مستقیم با جامعه آماری ندارد.
- روش پیمایشی: داده‌ها را به‌طور مستقیم از جامعه آماری جمع‌آوری می‌کند و با استفاده از ابزارهایی مانند پرسشنامه به بررسی وضع موجود می‌پردازد.
کاربردها و مزایا و معایب روش تحقیق کتابخانه‌ای
مزایا:
- زمان و هزینه کمتر: این روش نیاز به جمع‌آوری داده‌های میدانی ندارد.
- دسترسی به منابع معتبر: به پژوهشگر این امکان را می‌دهد که به داده‌ها و اطلاعات علمی و معتبر دسترسی داشته باشد.
- مناسب برای پژوهش‌های نظری: به‌ویژه در پژوهش‌های فلسفی، حقوقی، و تاریخی کاربرد دارد.
معایب:
- نبود داده‌های دست‌اول: به دلیل عدم جمع‌آوری داده‌های جدید، امکان تحلیل‌های دست‌اول محدود است.
- محدود به منابع موجود: پژوهشگر به داده‌های محدود موجود وابسته است و ممکن است اطلاعات کافی برای موضوع تحقیق نداشته باشد.
جمع‌بندی
روش تحقیق کتابخانه‌ای روشی توصیفی است که بر تحلیل منابع قبلی و موجود تمرکز دارد و در موضوعاتی که داده‌های تجربی و دست‌اول اهمیت کمتری دارند، کاربرد دارد. تفاوت اصلی آن با سایر روش‌های تحقیق در ماهیت غیرمیدانی آن است و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای ایجاد چارچوب نظری یا بررسی پیشینه تحقیقات به‌کار می‌رود