اصول نوشتن مقاله و خلاصه ای بر مقاله نویسی بخش های مقدمه، چکیده، روش تحقیق، روش تجزیه و تحلیل مقاله، نمودارها، دیاگرام ها، مدل مفهومی پژوهش .. نگارش مقاله و انتخاب موضوع، روش نتیجه گیری و ذکر معنادار بودن و مانند آن در مقاله نویسی کارشناسی ارشد و دکتری
اصول و ساختار نوشتن مقاله
Article writing structure & essentials
خلاصه این مقاله
نوشتن مقاله علمی یکی از چالش های مقاله نویسی دانشجویان است، بخصوص اگر آموزش مقاله نویسی ندیده باشند. لازمه مقاله نویسی توانایی در دو بعد می باشد: توانایی علمی که نشان دهنده سطح دانش و تسلط نویسنده به موضوع تحقیق، و هنر مقاله نویسی که عبارت از توانایی در نگارش صحیح فارسی یا انگلیسی، توانایی در انتخاب محتوای مقاله و توانایی در نحوه کنار هم گذاشتن محتویات برای ایجاد یک مقاله می باشد. هر مقاله علمی از چندین بخش شامل مقدمه، مواد و روش ها، یافته ها، بحث، نتیجه گیری، سپاسگزاری و منابع تشکیل می شود. اطلاع از نقش اجزای تشکیل دهنده مقاله و نحوه نوشتن صحیح آنها، به نویسندگان کمک می کند که بتوانند مقاله خود را به صورت صحیح و مناسب تری بنویسند.
دانشجویان و اساتید در طی دوران تحصیل، آموزش های لازم برای انجام کارهای اجرایی و حتی تحقیقات در زمینه پژوهش های اجرایی را کسب می کنند، ولی هیچ گونه برنامه آموزش مقاله نویسی وجود ندارد. اخیرا در برخی دانشگاه ها مقاله نویسی به صورت محدود در قالب کارگاهی آموزش داده می شود.
پذیرش، چاپ و انتشار مقاله علمی یکی از مهم ترین چالش های اساتید، دستیاران و اعضای هیئت علمی دانشگاهها و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری است؛ بخصوص در مواقعی که پایان نامه یا رساله دکتری به نتیجه رسیده و مقالات جانبی پایان نامه در حال نگارش است. از بین متقاضیان عضویت هیات علمی دانشگاه ها، در صورت عملکرد آموزشی یکسان، افرادی که دارای مقالات علمی می باشند، کاندید بهتری می باشند. همچنین برای اساتید دانشگاهها دارای مقالات علمی، ارتقاء افقی راحت تر و ارتقاء عمودی در زمان کمتری انجام می شود.
مقالات دارای چند بخش شامل عنوان، چکیده، مقدمه، موارد و روش ها، یافته ها، بحث، نتیجه گیری، سپاسگزاری و منابع می باشند. در ادامه ملاحظات مهم در مورد نقش هر قسمت و نحوه نگارش آنها ارائه می شود.
انتخاب عنوان در نوشتن مقاله
عنوان، مهمترین ستون مقاله است. عنوان اولین قسمت یک مقاله است که توسط خوانندگان رویت می شود و منجر به تصمیم گیری در مورد ادامه خواندن قسمت های بعدی می گردد. عنوان بایستی حاوی کلمات کلیدی بوده و واضح، جالب، جذاب و حتی الامکان کوتاه باشد. عنوان مقاله در مورد این که متن مقاله چه می گوید در خوانندگان انتظار ایجاد می نماید؛ بنابراین بایستی به درستی معرف محتوای مقاله باشد. بعضی از مجلات علمی در مورد تعداد کلمات عنوان، محدویت دارند. عنوان می تواند به صورت عبارت، جمله خبری و یا جمله سوالی نوشته شود. برخی مجلات علمی نوشتن عنوان کوتاه (Short title (Running title را هم ضروری می دانند و توصیه می شود که چند نمونه عنوان نوشته شود تا از بین آنها عنوانی که گویاتر است انتخاب شود. همچنین توصیه می شود نویسنده مقاله خود را یکی از خوانندگان مقاله اش فرض نماید و در این مورد که آیا عنوان مقاله به اندازه کافی آگاهی دهنده است یا خیر نظر بدهد.
چکیده در مقاله نویسی
مقاله بایستی در برگیرنده تمام قسمت های یک مقاله اعم از مقدمه، هدف، روش، یافته ها و نتیجه گیری باشد. چکیده بایستی براساس راهنمای نویسندگان مجله ای باشد که قرار است مقاله برای آن ارسال گردد. در برخی از مجلات چکیده به صورت ساختار یافته است؛ یعنی اینکه چکیده با عناوین مقدمه یا پیش زمینه، روش ها، یافته ها و نتیجه گیری نوشته می شود. در برخی دیگر چکیده به صورت ساختار نیافته و شامل یک پاراگراف به هم پیوسته است که در برگیرنده تمامی اجزای مقاله می باشد. بیشتر مجلات خارجی تعداد کلمات چکیده را به ۲۵۰ کلمه محدود می کنند؛ زیرا پایگاه های اطلاعاتی مانند PubMed محدودیت ۲۵۰ کلمه ای را اعمال می کنند.
چکیده مقاله، مبنای تصمیم گیری سردبیران مجلات برای تعیین داوران ارزیابی مقالات می باشد. به علاوه، بیشتر خوانندگان فقط چکیده مقاله را مطالعه می کنند. چکیده بایستی شامل داده ها باشد. با توجه به محدویت فضای مجاز برای چکیده، لازم نیست تمام داده ها در چکیده نوشته شوند بلکه می توان به نوشتن مهمترین بخش آنها اکتفا نمود.
در بخش پایانی چکیده، چندین کلمه تحت عنوان واژه های کلیدی ارائه می گردد که دربرگیرنده کلمات مورد استفاده در عنوان، هدف، روش و نتیجه گیری می باشد. برخی مجلات خارجی در مورد تعداد و نوع کلمات استفاده شده محدویت دارند و معتقدند که کلمات کلیدی بایستی از شبکه بین المللی کلمات کلیدی (Medical Subject Headings (MeSH) database) انتخاب شوند، ولی برخی دیگر در انتخاب کلمات کلیدی محدودیت ندارند.
مقدمه تحقیق در نگارش مقاله
مقدمه می تواند به زمان حال با گذشته نوشته شود و یکی از بخش هایی است که بر تصمیم گیری داوران در پذیرش مقاله تاثیر می گذارد. به طور کلی مقدمه شامل سه قسمت مرور مقالات، سوالات یا فرضیه تحقیق و هدف تحقیق است. مقدمه خوانندگان را با موضع مقاله آشنا می کند و اطلاعات مهم برای درک بقیه مقاله را در اختیار آنان قرار می دهد. این بخش بایستی بتواند داوران و خوانندگان مقاله را قانع نماید که نویسنده (گان) بر موضوع تحقیق اشراف و تسلط دارند و سوال یا فرضیه تحقیق به درستی طرح شده است.
نحوه نوشتن مقدمه به این صورت است که مطلب به صورت عمومی و وسیع شروع شده و سپس محدود می شود و با مطرح کردن سوال یا فرضیه تحقیق و هدف از انجام مطالعه پایان می یابد. در ابتدا سوابق و نکاتی که درباره موضوع تحقیق موجود است ارائه می شود و نکات مجهول درباره موضوع در قسمت های پایانی ارائه می گردد. ساختار مقدمه مانند یک قیف است که قسمت های ابتدایی آن وسیع است و قسمت های پایینی آن تنگ و محدودتر می باشد.
بخش مرور مقالات چند مشخصه دارد. این قسمت بایستی کوتاه و مختصر باشد. برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که نویسنده مقاله از طریق مرور مقالات می تواند مسئله مورد تحقیق را معرفی نماید. همیشه این تمایل وجود دارد که در مقدمه تعداد زیادی مقالات مرور شوند، در حالی که این کار باعث گیج تعداد زیادی مقالات مرور شوند، در حالی که این کار باعث گی۔ شدن خوانندگان می شود. یک نظریه این است که مرور ۴ الى ۵ مقاله در قسمت مقدمه کافی است. یک توصیه عملی این است که تعداد مقالات مرور شده بایستی بر اساس ارائه تصویر کامل، شفاف و رضایت بخش از موضوع مقاله تعیین شود. در هر حال مرور مقالات بایستی نقادانه و به روز باشد و بتواند ارتباط روشن بین دانش موجود درباره موضوع تحقیق و سوال یا فرضیه تحقیق مقاله ایجاد نماید.
مقدمه بایستی بتواند توجیه و استدلال لازم برای مطالعه را فراهم نماید. معمولا مقالات با هدف جواب دادن به یک سئوال یا اثبات یک فرضیه تحقیقاتی نوشته می شوند. اما نبود اطلاعات خاص در مورد یک موضوع نیز می تواند توجیهی برای انجام تحقیق و نوشتن مقاله باشد. برای مثال محقق می تواند بنویسد که اثر یک داروی خاص تا به حال در چند دوز یا چه مدت بررسی شده و با توجه به اینکه اطلاعاتی در مورد تاثیر دوز دیگر از دارو یا مدت دیگری از مصرف آن وجود ندارد، تصمیم بگیرد مطالعه جدیدی انجام دهد.
در پایان مقدمه، هدف از انجام مطالعه گفته می شود. این بخش بسیار مهم است زیرا در غیر این صورت، احتمال دارد داوران و خوانندگان مقاله پیام اصلی مقاله را از دست بدهند و مقاله مورد داوری منصفانه قرار نگیرد. مقدمه می تواند با ذکر مختصری از بخش های بعدی مقاله یعنی روش ها و نتایج پایان یابد. این کار به خوانندگان کمک می کند که تصویر بهتری از همه اجزای مقاله بدست آورند و بدانند چه انتظاری از بخش های بعدی مقاله داشته باشند.
مواد و روش ها
بخش مواد و روش ها معمولا به زبان گذشته و فعل مجهول نوشته می شود. این قسمت، توصیف جامعی از چگونگی انجام کار را ارائه می دهد و بایستی به گونه ای نوشته شود که روش های استفاده شده برای دیگران قابل تکرار باشد. وضوح و دقت در تدوین این بخش ابزارهای اندازه گیری، شیوه جمع آوری داده ها و متغیرهای مورد اندازه گیری ذکر شوند. به علاوه در این بخش بایستی راجع به جامعه آماری، نمونه گیری، قلمرو مکانی تحقیق، قلمرو زمانی پژوهش، دلایل انتخاب آنها و مانند آن توضیح داده شود. همچنین روش های آماری برای تحلیل داده ها، شیوه محاسبه متغیرها و نرم افزار آماری استفاده شده ذکر می شوند. در صورتی که روش های استفاده شده برگرفته از مقالات منتشر شده باشند، شرح خلاصه آن با ذکر منابع لازم است.
یافته های تحقیق
در بخش یافته های پژوهش، نتایج به دست آمده از تحقیق به صورت زمان گذشته و فعل مجهول یا معلوم نوشته می شود. نتایج بایستی به صورت واضح و بدون تفسیر نوشته شوند. نتایج را می توان به صورت متن، جداول، نمودار یا شکل یا ترکیبی از آنها ارائه کرد. از تکرار نمایش نتایج با بیش از یک روش مذکور بایستی خودداری گردد. بهتر است یافته های تحقیق به صورت های مختلف تهیه شوند و سپس در مورد بهترین شکل ارائه آنان تصمیم گیری گردد.
جداول، شکل ها و عناوین و زیرنویس ها بایستی خود- واضح (Self-explanatory) ؛ یعنی اصل و توضیحات به گونه ای باشند که خواننده مجبور نباشد برای فهم و درک آنها به متن مراجعه نماید. جداول و شکل ها بایستی به تعداد حداقل لازم برای نشان دادن نتایج باشند.
نتایج را می توان به صورت تقدم و تاخر زمانی (Chronological order)، یعنی بر اساس زمانی که بدست آمده اند، یا بر اساس اهمیت آنها نوشت. در صورت نوشتن نتایج بر اساس اهمیت، نتایج مهم تر ابتدا و نتایج با اهمیت کمتر بعدا نوشته می شوند. در نوشتن نتایج بایستی متغیرهای مورد مقایسه و جهت تغییرات آنها ذکر شوند. برای مثال ذکر این که بین بازاریابی مستقیم و بازاریابی رابطه ای یا رابطه مند تفاوت معنی داری وجود داشت کافی نیست.
نویسنده مقاله باید از ذکر جملاتی که حاکی از تمجید یافته هایشان باشد نظیر یافته های جالب، منحصر به فرد، بی نظیر و جذاب خودداری نماید. نوشتن نتایجی که ارتباط مستقیم با سئوال یا فرضیه تحقیق ندارند سبب گیج شدن خوانندگان و از دست دادن پیام اصلی مقاله می شود.
در صورت استفاده از تصاویر، مدل ها، دیاگرام ها یا نمودارهای آماری در مقاله، بایستی نکته یا محدوده اشاره شده در متن، به وسیله فلش یا حروف الفبا در تصویر نشان داده شود. لازم است تمامی تصاویر در متن شماره گذاری شوند و پانویس داشته باشند.
بحث و نتیجه گیری در مقاله
بحث مقاله را می توان به زمان حال با گذشته نوشت ۴) ولى لازم است زمان مورد استفاده در تمامی متن آن یکنواخت باشد. در بحث، یافته های اصلی و اهمیت و معنی تلویحی (implication) آنها بررسی می شود. بحث شامل مبانی نظری و عملی، یافته ها و روش شناسی می باشد. در این بخش، یافته ها با یافته های مطالعات قبلی مقایسه می شوند و مشابهت ها، تفاوت ها و علل آنها مورد بحث قرار می گیرند. همچنین در این قسمت نقاط قوت و ضعف مطالعه و معنا و مفهوم یافته ها بررسی می شوند.
در بحث نبایستی اغراق نمود. در حقیقت بایستی بی طرف و حتی نسبت به یافته های خود منتقد بود. همچنین بحث بایستی در مورد این که یافته های مطالعه چگونه می توانند در آینده نگرش و عملکرد را نسبت به موضوع تحقیق تغییر دهند صحبت نماید. بحث و نتجیه گیری بایستی بر یافته های تحقیق استوار باشد. همچنین در این بخش بایستی عوامل احتمالی که اعتبار مطالعه را زیر سوال می برند، نظیر انتخاب موردها، روش تفکیک گروه ها، طرح مطالعه، درمان با مداخله، ابزار اندازه گیری، شیوه جمع آوری داده ها، متغیرهای مورد اندازه گیری و روش های آماری مورد بحث قرار گیرند. همچنین می توان در موارد ضروری تحقیقات بیشتری را برای پاسخ دادن به سوال یا فرضیه تحقیق پیشنهاد نمود.
دو روش برای نوشتن بحث وجود دارد. در روش اول، در پاراگراف اول نتایج به صورت خلاصه ذکر می شود. چنانچه میزان نتایج زیاد باشد، می توان به ذکر نتایج مهم تر اکتفا کرد. پاراگراف های بعدی به تفسیر و تعبیر نتایج اختصاص می یابد. بدین صورت که در جمله اول هر پاراگراف، یکی از یافته ها توضیح داده شده و در جملات بعدی با یافته های مطالعات قبلی مقایسه می شود و مشابهت ها و تفاوت های آنها ذکر می گردد. در صورت وجود تفاوت با یافته های مطالعات قبلی، علت های احتمالی آن مورد بحث قرار می گیرد. همچنین در پاراگراف مربوط به هر یافته ارزش و اهمیت آن یافته و این که تاثیرش بر دانش قبلی در مورد موضوع چیست و چگونه نگرش و تفکر نسبت به آن موضوع را تغییر میدهد بحث می شود. بدین ترتیب این تسلسل در پاراگراف های بعدی برای هر یک از یافته ها تکرار می شود.
در روش دوم، بحث با ذکر تاریخچه و مرور پیشینه تحقیق در یک یا دو پاراگراف به صورت خلاصه آغاز می گردد. بدون آن که مطالب قسمت مقدمه تکرار گردد. در پاراگراف های بعدی هر یافته با یافته های قبلی مقایسه و شباهت ها و تفاوت های آنها مورد بحث قرار می گیرد و ارزش و اهمیت آن ذکر می شود.
معمولا بحث با ذکر نتیجه گیری مقاله پایان می یابد. نتیجه گیری می تواند پاراگراف پایانی بحث باشد یا به صورت یک پاراگراف جدا و با عنوان مجزا نوشته شود. در نتیجه گیری، ایده اصلی مقاله به طور خلاصه تکرار شده، ارزش و اهمیت و معنای یافته ها بازگو می گردد.