همه چیز در باب روش تحقیق گراندد تئوری

نظریه بنیادی استراوس (اشتراوس) و کوربین

نظریه بنیادی داده بنیاد یا گراندد تئوری [۱] از کاملترین روش های کیفی در اجرای رساله های دکتری محسوب میشود. زمانی نظریه بنیادی در آمریکا به وجود آمد که روش های اثباتی استیلا داشته و تحقیق تفسیری عمدتا از نوع توصیفی بود. از نظر بنیانگذاران نظریه بنیادی یا زمینه ای داده بنیاد، یا مدل پارادایمی گلاسر، اشتراوس و کوربین، به طوری خلاصه، مسئله مورد علاقه روش های تحقیق جامعه شناختی در دهه ۱۹۶۰ عبارت بود از بهبود دقت سنجش، و آزمون سخت نظریه برای کنار گذاشتن قدم قبلی کشف مفاهیم و فرضیه های مناسب. در تحقیق با روش گراندد تئوری، از دیدگاه اشتراوس و کوربین، تولید و آزمون نظریه ها درجه اهمیت یکسانی دارند و این دو نوع فعالیت کاملا مرتبط هستند. تولید نظریه و اثبات آن، لازم و ملزوم هم هستند؛ ولی بسیاری از جامعه شناسان از این چیزی که بسیار واضح است، منحرف شده، با شوق به آزمودن نظریه های موجود یا نظریه ای که شروع به تولید شده، می پردازند.

تولید نظریه در تحقیق به روش گراندد تئوری

راه حل آنها تولید نظریه از داده ها در تحقیقاتی که روش داده بنیاد گراندد تئوری پیش می روند، به وسیله فرایندی است که آن را استقرائی می دانند. به گفته آنان، این فرایند، نظریه ای متناسب و کارآمد تولید خواهد کرد؛ نظریه ای که برای مثال، مفاهیم و مقولات آن از تناسب برخوردار بوده، تناسب آن بامعنا بوده، و قادر به تبیین و پیش بینی پدیده های تحت مطالعه اش خواهد بود. به نظر می رسد تولید نظریه، نه پیش از پژوهش، بلکه به طور کامل در فرایند پژوهش صورت می گیرد. تولید یک نظریه از داده ها، به معنای آن است که بیشتر مفاهیم و فرضیه ها نه تنها برآمده از داده ها هستند، بلکه به طور نظام مندی در جریان تحقیق در ارتباط با داده ها بهبود می شود. این بدین معنی است که ایده های نظری که از منابع دیگر مانند نظریه های موجود یا منظر خود شخص یا دیگران می آیند، به سادگی در جریان تحقیق (آنگونه که در استراتژی قیاسی صورت می گیرد) آزمون نمی شوند، بلکه باید در ارتباط با داده ها در یک فرایند آزمون و خطای کمتر رسمی، بهبود پیدا می کنند؛ بنابراین، نظریه سازی یک فرایند اصلاحی است.

[bs-quote quote=”Advanced Phd thesis grounded theory based research and qualitative methodology ” style=”default” align=”left” color=”#870c70″ author_name=”مشاوره اجرای فصول روش تحقیق و تحلیل پایان نامه دکتری به روش داده بنیاد گراندد تئوری” author_job=”روش کیفی گراندد تئوری مبتنی بر کدگذاری و مقوله بندی ویژگی شاخص هاست که با یک روش کمی دیگر همایند میشود”][/bs-quote]

گلاسر و استراوس ۱۹۹۸

گلاسر و استراوس ۱۹۹۸ از کاربرد روش تطبیق مداوم[۲] (= روش مقایسه پایدار) حمایت می کردند. از آنجا که مقوله های مفهومی یا مفاهیم و ویژگیهایشان از داده هایی به دست می آیند که در یک بستر خاص اجتماعی گردآوری شده اند، می توان ارتباط آنها را در دیگر بسترهای اجتماعی کشف کرد. به تدریج دستیابی به سطح کلی این مفاهیم امکان پذیر می شود.

تحلیل تطبیقی در گراندد تئوری

تولید (نظریه) به وسیله تحلیل تطبیقی، به انبوهی از نمونه های منتخب دقیق نیازمند است ولی فشار بر روی جامعه شناس در جهت شناختن کل حوزه یا داشتن تمامی امور واقع از یک نمونه تصادفی دقیق نیست. وظیفه او ارائه توصیفی کامل از یک حوزه نیست، بلکه وظیفه او ارائه نظریه ای است که بتواند غالب رفتارهای مرتبط را تفسیر کند.

نظریه داده بنیاد گراندد در روانشناسی

آنها این فرایند را در تحقیقی که بر روی بیمارانی که در اثر سرطان در حال مرگ بودند، به کار بردند. برای مثال، با به کارگیری مفهوم «موقعیت عدم مرگ آگاهی»[۳]، جنبه ای از زمینه تحقیق که در آن به بیماران نگفته بودند که در حال مردن هستند، مورد شناسایی قرار گرفت. بیماران باید بر راهنمایی هایی تکیه می کردند که تا رسیدن به آخرین مرحله مرگ، خواندن آن برایشان سخت بود. تحقیقات بیشتر در مورد این پدیده در بیمارستان های دیگر و در دیگر کشورها، نشان از وجود «موقعیت وجود مرگ آگاهی»[۴] در بیمارستانی در ژاپن و در یک بخش پزشکی در زندان، داشت؛ بنابراین، معلوم شد آنچه در ابتدا پدیده ای متداول به نظر می رسید، تفاوت های ساختاری و فرهنگی دارد.

نظریه پردازی در گراندد تئوری

در نظریه بنیادی، با استفاده از تحلیل تطبیقی، دو نوع نظریه تولید می شود: نظریه تجربی[۵] و نظریه صوری[۶] (= مفهومی). نظریه تجربی، در زمینه های خاص تولید شده و به یک فرایند اجتماعی خاص مربوط می شود، مانند مردن، نظریه صوری، از سوی دیگر، در یک سطح عام تری تولید می شود و شامل مفاهیمی است که می توان آنها را در حوزه های تجربی متعددی به کار برد.

نظریه تجربی در متدولوژی داده بنیاد

منظور از نظریه تجربی، نظریه ای است که برای تحقیق جامعه شناختی در یک حوزه واقعی یا تجربی، مانند مراقبت از بیماران، مناسبات نژادی، آموزش و پرورش حرفه ای، بزهکاری، یا سازمان های پژوهشی، به کار میرود؛ اما مراد از نظریه صوری، نظریه ای است که برای تحقیق جامعه شناختی در یک حوزه صوری یا مفهومی، مانند بدنامی، رفتار انحرافی، سازمان رسمی، اجتماعی شدن، پایگاه اجتماعی، اقتدار و قدرت، سیستم های پاداش دهی، یا تحرک اجتماعی، به کار میرود.

مقوله بندی در روش تحقیق داده بنیاد

اگرچه می توان مقوله بندی ها را از نظریه های موجود به عاریت گرفت، به شرط آنکه ثابت شود با داده ها منطبق اند، اما گلاسر و استراوس ترجیح میدهند مقوله بندی های جدیدی انجام گیرند. این در حالی است که معمولا در مورد مقوله بندی های عاریتی، به جای استفاده از داده ها برای ایجاد مقوله بندی ها، به گزینش داده های متناسب با مقوله بندی می پردازند. از نظر گلاسر و استراوس، بسیاری از حوزه های موجود در زندگی روزمره از مقوله بندی های مناسبی برخوردار نیستند و حتی استفاده از مقوله بندی های عاریتی، ممکن است معانی آنها را دستخوش تغییرات شدیدی کند.

فرایند نظریه سازی، فرایندی از نوع آزمون و خطاست که در آن فرضیه های موقت مورد بررسی قرار گرفته و به صورت غیر مستقیم با گردآوری مستمر داده ها آزمون می شوند.

محقق خواه با گردآوری همراه با تحلیل داده های کیفی، به گونه ای درهم و برهم تقریبا هر چیزی را که ببیند (چون همه چیز به نظر مهم می آید) ثبت کند؛ و خواه این کار را با هدفی تعریف شده شروع کند، در هر دو صورت، کار او سریعا به تولید فرضیه ها می انجامد. هنگامی که محقق با هدف تولید نظریه، شروع به فرضیه سازی می کند، دیگر یک تأثیرپذیر منفعل نیست، بلکه به طور طبیعی به تولید خلاقانه و اثبات فرضیه هایش از طریق مقایسه گروهها اقدام می کند. در این گردآوری داده ها به همراه تحلیل آنها، معمولا چندین فرضیه به طور همزمان دنبال می شود. پیگیری برخی از آنها زمان زیادی به طول می انجامد؛ زیرا تولید و اثبات آنها به رویدادهای پیش رو بستگی دارد. در این فاصله، پیوسته فرضیه های جدید پیگیری میشوند.

[bs-quote quote=”اشتراوس و کوربین نظریه داده بنیاد گراندد تئوری را به عنوان یک متدولوژی کیفی تحقیق بسط داده اند.” style=”default” align=”left” color=”#a51889″ author_name=”در پایان نامه های دکتری دانشگاه های ایران و نیز دانشگاه های خارجی، روش تحقیق داده بنیاد از کاملترین روش های اجرای پژوهش محسوب می شود.” author_job=”وب سایت آموزشی پی اچ دی پروپوزال”][/bs-quote]

فرآیند تولید نظریه در گراندد تئوری

فرایند مشاهده و تأمل و فرایند تحلیل تطبیقی مداوم، مورد تأکید است. با تداوم این کار، ممکن است فرضیه های به وجود آمده با دیگر فرضیه ها تلفیق شده و به یک نظریه صوری تبدیل شوند. از نظر گلاسر و استراوس، شکل نظریه مهم نیست؛ نظریه ممکن است مجموعه ای از گزاره ها باشد، یا یک بحث جاری؛ اما، این تلفیق، مانند خود مقوله بندی ها و فرضیه ها نباید به گونه ای تحمیلی صورت گیرد، بلکه در یک فرایند تولیدی شکل خواهد گرفت.

کدگذاری و مراحل تحقیق در گراندد تئوری

اگرچه ساخت نظریه بنیادی مستلزم فرایندی منسجم از جمع آوری داده، کدگذاری و تحلیل است، از دیدگاه استراوس و کوربین ۱۹۹۸، تفکیک این مراحل پژوهش باید به صورت مراحل جایگزین در نظر گرفته شوند. در مراحل اولیه، نسبت به کدگذاری و تحلیل، زمان بیشتری صرف جمع آوری داده ها خواهد شد، ولی با جلو رفتن تحقیق، این توازن تغییر می کند؛ با نزدیک شدن به مراحل پایانی، تحلیل، غالب است و فقط برای رفع نکات مبهم، زمان مختصری به گردآوری داده ها اختصاص می یابد. برای کدگذاری و یادداشت برداری تحلیلی، به ویژه در مراحل نخست، به منظور تأمل، تحلیل باید از جریان تحقیق کنار گذاشته شود. در مراحل بعدی، با روشن تر شدن مقوله ها، می توان تحلیل هایی را همزمان با گردآوری داده ها انجام داد.

پژوهش پایان نامه در گراندد تئوری

در انجام پایان نامه دکتری مفهوم «اثبات» یک نظریه را به طور مبهم و غیر انتقادی به کار می برند؛ معلوم نیست که آیا برای تأیید نظریه از فرایند استقرایی استفاده می کنند، یا برای آزمون نظریه از فرایند قیاسی بهره می گیرند؟ این در حالی است که در عمل، فرایند تولید را به سان یک فرایند آزمون در نظر میگیرند و نیازی هم به آزمون انتقادی نهایی احساس نمی کنند. از نظر آنان، نظریه های بنیادی به سادگی قابل ابطال نیستند؛ چون کاملا با داده ها مرتبط اند، ولی همراه با یک فرایند پژوهشی پیوسته، همچنان احتمال اصلاح و تدوین مجدد آنها وجود دارد. انتشار یک گزارش از تحقیق، تنها یک وقفه در فرایند بی پایان نظریه سازی است.

پاسخ به سوالات گراندد تئوری

ماهیت تاریخی نظریه داده بنیاد گراندد تئوری

از منظر آنچه ما در انجام پایان نامه دکتری به روش گراندد تئوری در نظر داریم، نظریه بنیادی، واکنشی بوده است نسبت به روش های مسلط عقل گرایان نقاد در مورد آزمون نظریه. از آنجا که این نظریه توجه زیادی به بنیان های نظری تفسیرگرایی ندارد، باید آن را به مانند یک استراتژی عمل گرایانه (پراگماتیستی) در عرصه تحقیق، قلمداد کرد. با این حال، در طی این دوران، نظریه بنیادی هنوز روشن ترین نمود موجود از یک استراتژی تحقیق استفهامی واقعی است. هرچند مفاهیم آن صریحا برگرفته از زبان عامیانه نیست، ولی برچسب هایی است که محقق آنها را برای مقوله هایی که داده ها سازماندهی می کنند، بر می سازد. درواقع، این روش کیفی گردآوری و تحلیل داده هاست، اگرچه اساسا با منطق خطی و شیوه هایی که مشخصه اثبات گرایی و عقل گرایی انتقادی است، تفاوت می کند.

[۱] grounded theory

[۲] the constant comparative method

[۳] closed awareness context

[۴] open awareness context

[۵] substantive theory

[۶] formal theory