روش گراندد تئوری (Grounded Theory) یکی از روش‌های تحقیق کیفی است که به وسیلهٔ بارنی گلیزر و آنسلم اشتراوس در دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت. این روش بر خلاف بسیاری از روش‌های تحقیق که ابتدا نظریه‌ای مطرح می‌کنند و سپس داده‌ها را برای تأیید یا رد آن نظریه جمع‌آوری می‌کنند، به این صورت است که محققان ابتدا داده‌های جمع‌آوری شده از محیط واقعی را تحلیل می‌کنند و سپس بر اساس این داده‌ها، نظریه‌ای جدید یا چارچوب مفهومی ایجاد می‌کنند.

ویژگی‌های کلیدی روش گراندد تئوری عبارتند از:

1. استقرایی بودن: در این روش، تحقیق از داده‌ها به نظریه حرکت می‌کند، یعنی محقق ابتدا داده‌ها را جمع‌آوری کرده و سپس بر اساس تحلیل آن‌ها به تئوری دست می‌یابد.
2. جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها به صورت همزمان: محققان در گراندد تئوری به طور پیوسته داده‌ها را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنند. این فرآیند به آن‌ها کمک می‌کند تا الگوها و مفاهیم جدیدی را شناسایی کنند و با تکمیل داده‌ها، نظریه‌ای جامع‌تر ایجاد کنند.
3. کدگذاری داده‌ها: داده‌ها در گراندد تئوری از طریق فرایند کدگذاری به مفاهیم و مقوله‌ها تبدیل می‌شوند. این کدگذاری می‌تواند به صورت باز، محوری و انتخابی باشد، که هر کدام مرحله‌ای در جهت ساختن نظریه هستند.
4. روش مقایسه‌ای مداوم: محققان در هر مرحله داده‌های جدید را با داده‌های قبلی مقایسه می‌کنند تا ارتباطات و الگوهای پنهان را شناسایی کنند.
5. نظریه ناشی از داده‌ها: هدف نهایی گراندد تئوری تولید نظریه‌هایی است که مستقیم از داده‌ها مشتق شده‌اند و بازتاب‌دهنده واقعیت‌های اجتماعی و تجربیات افراد هستند.

این روش معمولاً در تحقیقاتی استفاده می‌شود که هدف آن‌ها کشف فرایندها، الگوهای اجتماعی، یا توضیح رفتارهای پیچیده است. گراندد تئوری در حوزه‌های مختلفی از جمله جامعه‌شناسی، آموزش، روان‌شناسی و مدیریت استفاده می‌شود.

تاکید بر کاربرد روش گراندد تئوری در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد دلایل متعددی دارد که به ویژگی‌ها و اهداف این روش در تحقیقات کیفی برمی‌گردد. در این مقاطع تحصیلی، دانشجویان به دنبال انجام تحقیقات عمیق و نوآورانه هستند که بتواند به تولید دانش جدید و منحصربه‌فرد منجر شود. دلایل اصلی تاکید بر گراندد تئوری در این مقاطع عبارتند از:

1. تولید نظریه‌های جدید از دل داده‌ها

گراندد تئوری یکی از معدود روش‌هایی است که به محققان امکان می‌دهد بدون استفاده از نظریه‌های موجود و تنها بر اساس داده‌های واقعی، نظریه‌هایی جدید و ابتکاری ایجاد کنند. در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد، نیاز به انجام تحقیقات اصیل و خلاقانه بسیار بالاست و گراندد تئوری ابزار مناسبی برای این کار فراهم می‌کند.

2. تحقیق در موضوعات ناشناخته و پیچیده

دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی معمولاً با موضوعات جدید و پیچیده‌ای مواجه می‌شوند که ممکن است نظریه‌های موجود پاسخگوی آن‌ها نباشد. گراندد تئوری به محققان این امکان را می‌دهد که بدون تکیه بر فرضیات قبلی، موضوعات را عمیقاً بررسی کنند و الگوهای جدیدی را کشف نمایند.

3. انعطاف‌پذیری در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها

گراندد تئوری به دلیل طبیعت انعطاف‌پذیر و تطبیق‌پذیر خود، به محققان این امکان را می‌دهد که به‌طور همزمان داده‌ها را جمع‌آوری و تحلیل کنند. این فرایند پویا به آن‌ها اجازه می‌دهد که در هر مرحله از تحقیق، به‌طور انعطاف‌پذیر به یافته‌های جدید واکنش نشان دهند و مسیر تحقیق خود را بر اساس این داده‌ها تغییر دهند. این ویژگی در تحقیقات تحصیلات تکمیلی که ممکن است با پیچیدگی‌های غیرمنتظره‌ای مواجه شوند، بسیار مفید است.

4. مشارکت در توسعه دانش علمی

در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد، دانشجویان به دنبال توسعه مرزهای دانش در رشته خود هستند. گراندد تئوری به آن‌ها کمک می‌کند تا بر اساس داده‌های واقعی، نظریه‌هایی ارائه کنند که می‌تواند به غنی‌سازی دانش علمی موجود منجر شود. به خصوص در رشته‌هایی که نظریه‌های محدودی وجود دارد یا در حال توسعه هستند، این روش کاربرد فراوانی دارد.

5. پاسخگویی به نیازهای محیط‌های اجتماعی و فرهنگی خاص

گراندد تئوری این امکان را می‌دهد که دانشجویان در تحقیقات خود به مسائل و واقعیت‌های محلی، اجتماعی و فرهنگی خاص بپردازند. به‌ویژه در مطالعاتی که در جوامع خاص با نیازها و چالش‌های منحصر به‌فرد انجام می‌شود، این روش به محققان کمک می‌کند تا نظریه‌هایی ارائه کنند که بهتر بتواند شرایط اجتماعی و فرهنگی را منعکس کند.

6. توسعه مهارت‌های تحلیلی پیشرفته

استفاده از گراندد تئوری نیاز به مهارت‌های تحلیلی قوی دارد، از جمله توانایی در کدگذاری داده‌ها، شناسایی الگوها، و ساخت مفاهیم جدید. این مهارت‌ها در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد برای محققان ضروری هستند، چرا که به توسعه توانایی‌های آن‌ها در تحلیل داده‌های پیچیده و ساختن نظریه‌های قوی کمک می‌کنند.

7. ارتباط عمیق‌تر با داده‌ها و مشارکت کنندگان

در گراندد تئوری، محققان به طور مستقیم با داده‌ها و محیط واقعی ارتباط برقرار می‌کنند و این تعامل عمیق به آن‌ها کمک می‌کند که فهم بهتری از تجربیات و دیدگاه‌های افراد به دست آورند. در تحقیقات تحصیلات تکمیلی، این ارتباط نزدیک با داده‌ها منجر به ارائه نتایج دقیق‌تر و معتبرتر می‌شود.

در نهایت، تاکید بر گراندد تئوری در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد به دلیل توانایی این روش در تولید نظریه‌های نوآورانه، انعطاف‌پذیری در تحقیق، و قابلیت آن در پاسخ به سوالات پیچیده و ناشناخته است. این ویژگی‌ها آن را به ابزاری مناسب برای تحقیقاتی با هدف توسعه دانش و فهم عمیق‌تر از مسائل اجتماعی، فرهنگی و سازمانی تبدیل می‌کند.

گراندد تئوری (Grounded Theory) جزو تحقیقات کیفی محسوب می‌شود. این روش به طور عمده برای کشف الگوها، مفاهیم و نظریه‌های جدید از داده‌های غیر عددی استفاده می‌شود و هدف آن توصیف و تبیین پدیده‌ها از طریق تحلیل دقیق داده‌های کیفی است.

ویژگی‌های کلیدی تحقیقات کیفی، مانند گراندد تئوری، شامل موارد زیر است:

1. استفاده از داده‌های غیر عددی: در گراندد تئوری، داده‌ها به صورت متنی، مصاحبه، مشاهدات، و سایر منابع کیفی جمع‌آوری می‌شوند، که با استفاده از روش‌های کدگذاری و تحلیل موضوعی بررسی می‌گردند.
2. تمرکز بر معنا و تجربه: گراندد تئوری بر تفسیر و تحلیل معنای تجربیات افراد و مشاهده پدیده‌ها تمرکز دارد و تلاش می‌کند الگوها و مفاهیم ناشی از داده‌های واقعی را کشف کند.
3. تولید نظریه به صورت استقرایی: برخلاف تحقیقات کمی که بر آزمون فرضیات تأکید دارند، گراندد تئوری نظریه‌ای را بر اساس داده‌های تجربی ایجاد می‌کند و این نظریه مستقیم از داده‌ها مشتق می‌شود.
4. انعطاف‌پذیری و عمق در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها: این روش به محققان اجازه می‌دهد تا به طور همزمان داده‌ها را جمع‌آوری و تحلیل کنند و در حین تحقیق به تغییرات و نتایج واکنش نشان دهند.

به طور خلاصه، گراندد تئوری یکی از روش‌های پرکاربرد در تحقیقات کیفی است و برای توسعه نظریه‌های جدید و عمیق‌تر کردن فهم از پدیده‌های اجتماعی و انسانی طراحی شده است.

بله، می‌توان در کنار روش کیفی گراندد تئوری از روش‌های کمی نیز استفاده کرد. این نوع ترکیب، تحت عنوان تحقیق مختلط (Mixed Methods Research) شناخته می‌شود که در آن از هر دو رویکرد کیفی و کمی به طور همزمان یا متوالی بهره‌برداری می‌شود تا نقاط قوت هر دو روش را در یک تحقیق به کار گیرد. استفاده از روش‌های مختلط در بسیاری از تحقیقات علمی رایج است و می‌تواند برای غنی‌سازی داده‌ها و افزایش دقت نتایج مفید باشد.

دلایل استفاده از روش‌های کمی در کنار گراندد تئوری:

1. اعتبارسنجی نتایج کیفی: پس از استخراج مفاهیم و الگوهای جدید از طریق گراندد تئوری، می‌توان با استفاده از روش‌های کمی (مانند پرسش‌نامه‌ها یا آزمون‌های آماری) نتایج را در یک جمعیت بزرگتر یا نمونه‌های مختلف تأیید کرد.
2. افزایش عمق و دقت تحلیل‌ها: داده‌های کیفی معمولاً به ارائه دیدگاه‌های عمیق و توصیفی کمک می‌کنند، اما روش‌های کمی می‌توانند برای اندازه‌گیری شدت یا فراوانی پدیده‌های مشخص شده در داده‌های کیفی استفاده شوند.
3. تعریف فرضیات: گاهی در نتیجه تحلیل گراندد تئوری، فرضیات یا مدل‌های مفهومی جدیدی استخراج می‌شوند که برای بررسی کمی و آزمون آن‌ها می‌توان از روش‌های آماری استفاده کرد.
4. تقویت تعمیم‌پذیری یافته‌ها: یکی از چالش‌های تحقیقات کیفی مانند گراندد تئوری محدودیت در تعمیم‌پذیری یافته‌هاست. ترکیب آن با روش‌های کمی می‌تواند به بهبود قابلیت تعمیم نتایج کمک کند.

روش‌های کمی مکمل در کنار گراندد تئوری:

• پرسش‌نامه‌ها و نظرسنجی‌ها: پس از تدوین یک چارچوب مفهومی از گراندد تئوری، می‌توان از پرسش‌نامه‌ها برای اندازه‌گیری متغیرهای موردنظر در یک نمونه بزرگتر استفاده کرد.
• آمار توصیفی و استنباطی: می‌توان نتایج کیفی را با داده‌های آماری بررسی کرد تا روندها و الگوهای گسترده‌تر را تحلیل و مورد تأیید قرار داد.
• تحلیل رگرسیون و مدل‌سازی: پس از کشف روابط و الگوها در داده‌های کیفی، می‌توان از تکنیک‌های رگرسیونی برای آزمون فرضیات یا مدل‌سازی روابط استفاده کرد.

مثال‌های کاربردی:

1. تحلیل کیفی به‌همراه سنجش کمی: در یک تحقیق، ممکن است از گراندد تئوری برای شناسایی عوامل کلیدی در یک پدیده اجتماعی استفاده شود و سپس با استفاده از یک پرسش‌نامه کمی، میزان تأثیر این عوامل در یک جمعیت وسیع‌تر بررسی گردد.
2. تحقیق متوالی (Sequential Design): ابتدا یک مطالعه کیفی با استفاده از گراندد تئوری انجام می‌شود تا یک چارچوب نظری یا مدل ساخته شود و سپس این مدل با استفاده از روش‌های کمی در نمونه‌های بزرگتر آزموده و تأیید می‌شود.

ترکیب روش‌های کیفی و کمی در یک تحقیق می‌تواند به ارائه نتایج جامع‌تر و دقیق‌تر کمک کند. استفاده از گراندد تئوری به‌عنوان روشی برای کشف نظریه‌ها و استفاده از روش‌های کمی برای سنجش و اعتبارسنجی آن‌ها، ترکیب قدرتمندی است که بسیاری از محققان در تحقیقات پیچیده از آن استفاده می‌کنند.

در کنار گراندد تئوری که یک روش پژوهش کیفی است، استفاده از روش‌های کمی به‌صورت ترکیبی می‌تواند به غنی‌تر کردن تحقیق و افزایش اعتبار آن کمک کند. برخی از روش‌های پژوهشی کمی که می‌توانند در کنار گراندد تئوری به کار گرفته شوند عبارتند از:

1. پرسش‌نامه‌ها و نظرسنجی‌ها (Surveys and Questionnaires):

• کاربرد: پس از استخراج مفاهیم و دسته‌بندی آن‌ها از طریق گراندد تئوری، می‌توان از پرسش‌نامه‌ها برای اندازه‌گیری و جمع‌آوری داده‌های کمی در یک نمونه بزرگتر استفاده کرد. این روش به محققان امکان می‌دهد تا فراوانی، شدت یا گستردگی پدیده‌های شناسایی‌شده را بررسی کنند.
• مثال: پس از شناسایی نیازهای کاربران در یک سیستم بهداشتی از طریق مصاحبه‌های کیفی، می‌توان یک پرسش‌نامه طراحی کرد و آن را به یک گروه بزرگتر ارائه داد تا میزان اهمیت هر نیاز از دیدگاه کاربران سنجیده شود.

2. آمار توصیفی (Descriptive Statistics):

• کاربرد: داده‌های کمی را می‌توان برای توصیف ویژگی‌های یک جمعیت یا نمونه مورد استفاده قرار داد. این روش به محققان امکان می‌دهد تا اطلاعاتی نظیر میانگین، انحراف معیار، توزیع فراوانی، و نسبت‌ها را بررسی کنند.
• مثال: پس از شناسایی گروه‌های مختلف کاربران یک سرویس آنلاین از طریق گراندد تئوری، می‌توان تعداد کاربران هر گروه را با استفاده از آمار توصیفی مشخص کرد.

3. تحلیل رگرسیون (Regression Analysis):

• کاربرد: از تحلیل رگرسیون می‌توان برای بررسی روابط بین متغیرهای شناسایی‌شده از طریق گراندد تئوری استفاده کرد. این روش کمک می‌کند تا میزان تأثیر یک یا چند متغیر مستقل بر یک متغیر وابسته اندازه‌گیری شود.
• مثال: اگر در یک تحقیق کیفی، ارتباط بین استرس شغلی و کارایی کارکنان شناسایی شود، با استفاده از تحلیل رگرسیون می‌توان میزان تأثیر استرس بر کارایی را به‌صورت کمی اندازه‌گیری کرد.

4. تحلیل عاملی (Factor Analysis):

• کاربرد: تحلیل عاملی روشی است که برای شناسایی ساختارهای پنهان در داده‌های کمی به کار می‌رود. اگر گراندد تئوری تعدادی مفهوم یا متغیر را پیشنهاد دهد، تحلیل عاملی می‌تواند به دسته‌بندی این متغیرها بر اساس همبستگی آن‌ها کمک کند.
• مثال: پس از استخراج چندین عامل مؤثر بر رضایت مشتریان از طریق مصاحبه‌های کیفی، می‌توان از تحلیل عاملی استفاده کرد تا این عوامل را در قالب چندین دسته کلی سازمان‌دهی کرد.

5. تحلیل خوشه‌ای (Cluster Analysis):

• کاربرد: این روش برای دسته‌بندی نمونه‌ها بر اساس شباهت‌های آن‌ها به‌کار می‌رود. پس از شناسایی ویژگی‌های مشترک میان گروه‌های مختلف از طریق گراندد تئوری، تحلیل خوشه‌ای می‌تواند گروه‌های مشابه را به‌صورت کمی تفکیک و شناسایی کند.
• مثال: در یک تحقیق کیفی در زمینه رفتار مشتریان، پس از شناسایی چندین نوع رفتار، می‌توان با استفاده از تحلیل خوشه‌ای مشتریان را بر اساس شباهت‌های رفتاری دسته‌بندی کرد.

6. تحلیل همبستگی (Correlation Analysis):

• کاربرد: این روش برای بررسی روابط بین متغیرهای مختلف استفاده می‌شود. پس از شناسایی متغیرها یا عوامل از طریق گراندد تئوری، می‌توان از تحلیل همبستگی برای بررسی روابط کمی بین آن‌ها بهره برد.
• مثال: اگر در گراندد تئوری متغیرهای مختلفی نظیر رضایت شغلی و تعهد سازمانی شناسایی شوند، می‌توان از تحلیل همبستگی استفاده کرد تا بررسی شود که این دو متغیر تا چه اندازه با هم مرتبط هستند.

7. آزمون فرضیه‌ها (Hypothesis Testing):

• کاربرد: اگر تحقیق کیفی به فرضیه‌های جدیدی منجر شود، می‌توان از روش‌های کمی مانند آزمون t یا ANOVA برای آزمون این فرضیات استفاده کرد. این روش‌ها امکان بررسی تفاوت‌های معنادار بین گروه‌های مختلف یا اثرگذاری متغیرهای مختلف را فراهم می‌کنند.
• مثال: اگر در یک تحقیق کیفی شناسایی شود که دو گروه خاص از مشتریان رفتار متفاوتی دارند، می‌توان از آزمون t برای بررسی اینکه آیا این تفاوت‌ها از نظر آماری معنادار هستند یا خیر، استفاده کرد.

8. مدل‌سازی ساختاری (Structural Equation Modeling – SEM):

• کاربرد: این روش پیشرفته، به بررسی روابط بین متغیرهای مختلف و سنجش صحت مدل‌های پیشنهادی از طریق داده‌های کمی می‌پردازد. اگر از طریق گراندد تئوری مدلی مفهومی ایجاد شود، SEM می‌تواند به آزمون آن مدل و بررسی روابط بین متغیرها کمک کند.
• مثال: اگر در یک تحقیق کیفی روابط میان چندین متغیر مختلف مرتبط با رفتار مصرف‌کننده کشف شود، با استفاده از SEM می‌توان صحت و قدرت این روابط را به‌صورت کمی ارزیابی کرد.

استفاده از روش‌های کمی در کنار گراندد تئوری، به محققان این امکان را می‌دهد که نتایج کیفی خود را با داده‌های عددی و آماری اعتبارسنجی کنند، فرضیات جدید را بررسی کرده و به تحلیل‌های جامع‌تر و عمیق‌تر دست یابند. این ترکیب، نه تنها به غنی‌سازی داده‌ها کمک می‌کند، بلکه قابلیت تعمیم‌پذیری و دقت نتایج را نیز افزایش می‌دهد.

وقتی از یک روش آماری دیگر، مانند تحلیل محتوا در کنار کدگذاری گراندد تئوری استفاده شود، روش تحقیق شما به عنوان یک تحقیق مختلط (Mixed Methods Research) شناخته می‌شود. در این نوع تحقیق، محقق از هر دو رویکرد کیفی و کمی برای تحلیل داده‌ها بهره می‌برد.

تحقیق مختلط (Mixed Methods Research)

این روش ترکیبی، زمانی به‌کار می‌رود که محقق بخواهد نقاط قوت هر دو روش کیفی و کمی را برای دستیابی به نتایج جامع‌تر و دقیق‌تر در یک تحقیق به کار بگیرد. در این حالت، از کدگذاری و تحلیل کیفی در گراندد تئوری برای استخراج الگوها و نظریه‌های نو استفاده می‌شود و سپس از روش‌های کمی (مانند تحلیل محتوا یا سایر تکنیک‌های آماری) برای تأیید، سنجش و ارزیابی این یافته‌ها در سطح بزرگتر یا به‌صورت آماری بهره‌برداری می‌شود.

انواع تحقیق مختلط

در تحقیق مختلط، بسته به ترتیب و نحوه استفاده از روش‌های کیفی و کمی، روش‌های مختلفی وجود دارد:

1. طراحی متوالی (Sequential Design): در این حالت، ابتدا یکی از روش‌ها (مثلاً کیفی یا کمی) به کار گرفته می‌شود و سپس نتایج به دست آمده به کمک روش دیگر بررسی یا تکمیل می‌شود. به عنوان مثال، ابتدا از گراندد تئوری برای شناسایی مفاهیم استفاده می‌شود و سپس با تحلیل محتوا، داده‌های بیشتری جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل می‌شود.
2. طراحی همزمان (Concurrent Design): در این طراحی، روش‌های کیفی و کمی به‌طور همزمان اجرا می‌شوند و داده‌های هر دو نوع با هم مقایسه یا ترکیب می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است هم‌زمان که داده‌های کیفی با گراندد تئوری تحلیل می‌شوند، داده‌های کمی به کمک تحلیل محتوا یا سایر روش‌های آماری بررسی شوند.
3. طراحی تبدیل (Transformative Design): این طراحی معمولاً به یک چارچوب نظری خاص (مثل تئوری‌های اجتماعی یا عدالت) متکی است و هدف آن ایجاد تغییر یا بهبود در جامعه یا یک حوزه خاص است، با استفاده از هر دو روش کیفی و کمی.

اگر از تحلیل محتوا به‌عنوان یک روش کمی برای تحلیل داده‌های متنی در کنار کدگذاری گراندد تئوری استفاده شود، تحقیق شما در دسته‌بندی تحقیق مختلط قرار می‌گیرد. در این نوع تحقیق، روش‌های کیفی و کمی به‌صورت مکمل یکدیگر عمل می‌کنند تا نتایج بهتری حاصل شود و یافته‌ها به‌طور کامل‌تری تبیین گردند.

مالتی گراندد تئوری (Multi-Grounded Theory) یک توسعه یا تغییر در رویکرد سنتی گراندد تئوری (Grounded Theory) است که تلاش می‌کند بر برخی از چالش‌ها و محدودیت‌های روش اصلی فائق آید. این روش، توسط محققانی مانند پربرگ و متسون در سال 2004 ارائه شد و شامل ترکیب سه نوع گراندینگ (تثبیت نظریه) است تا به ایجاد نظریه‌ای مستحکم‌تر و معتبرتر کمک کند.

ویژگی‌های کلیدی مالتی گراندد تئوری:

1. استفاده از داده‌های تجربی و نظریه‌های موجود: برخلاف گراندد تئوری سنتی که تاکید شدیدی بر عدم استفاده از نظریه‌ها و ادبیات موجود در فرآیند تولید نظریه دارد، مالتی گراندد تئوری تلاش می‌کند داده‌های جمع‌آوری شده را نه تنها با استفاده از داده‌های تجربی، بلکه با مراجعه به نظریه‌ها و ادبیات موجود نیز تثبیت کند. این کار با هدف ترکیب داده‌های واقعی با نظریه‌های موجود برای تقویت نتایج انجام می‌شود.
2. سه‌نوع گراندینگ (Grounding): مالتی گراندد تئوری از سه لایه مختلف گراندینگ یا تثبیت استفاده می‌کند تا مطمئن شود که نظریه ایجاد شده دقیق، جامع و معتبر است:
   • گراندینگ تجربی (Empirical Grounding): نظریه باید بر اساس داده‌های واقعی و تجربی ساخته شود، که در آن مفاهیم و الگوها به‌طور مستقیم از داده‌ها استخراج می‌شوند.
   • گراندینگ نظری (Theoretical Grounding): نظریه‌های موجود و ادبیات علمی در این مرحله وارد می‌شود تا نظریه جدید را در چارچوب‌های نظری موجود آزمایش و اعتبارسنجی کند.
   • گراندینگ داخلی (Internal Grounding): این لایه به اطمینان از انسجام داخلی و سازگاری نظریه مربوط می‌شود، یعنی تمامی مفاهیم و الگوهای ایجاد شده باید با هم همخوانی داشته و از نظر مفهومی مستحکم باشند.
3. چرخه‌های بازنگری و تحلیل: در مالتی گراندد تئوری، محققان به طور مداوم بین داده‌های تجربی و نظریه‌های موجود حرکت می‌کنند. این چرخه‌های تحلیل مداوم به تقویت نظریه و ایجاد پایه‌های قوی‌تر برای آن کمک می‌کند.
4. استفاده از ادبیات موجود: در حالی که گراندد تئوری کلاسیک تاکید دارد که نظریه به طور کامل از داده‌ها مشتق شود و از ادبیات علمی موجود پرهیز کند، مالتی گراندد تئوری استفاده از ادبیات موجود را به‌عنوان یک ابزار در فرآیند ایجاد و تایید نظریه می‌پذیرد. این امر به محققان اجازه می‌دهد تا نظریه‌ها را با چارچوب‌های نظری موجود مطابقت دهند.

تفاوت‌های اصلی مالتی گراندد تئوری و گراندد تئوری سنتی:

• تأکید بر ادبیات علمی: در گراندد تئوری سنتی، استفاده از نظریه‌های قبلی در مراحل اولیه تحقیق ممنوع است، اما در مالتی گراندد تئوری استفاده از این منابع علمی برای تثبیت و تقویت نظریه مجاز و حتی توصیه شده است.
• اعتبارسنجی چندگانه: مالتی گراندد تئوری از چندین لایه گراندینگ (تثبیت) برای اطمینان از دقت و اعتبار نظریه استفاده می‌کند، در حالی که گراندد تئوری سنتی عمدتاً بر داده‌های تجربی و توسعه نظریه از طریق داده‌های خام تمرکز دارد.
• تمرکز بر انسجام نظری: مالتی گراندد تئوری تلاش می‌کند تا مطمئن شود که مفاهیم و الگوهای استخراج شده نه تنها از داده‌ها، بلکه از چارچوب‌های نظری معتبر نیز پشتیبانی می‌شوند.

کاربردهای مالتی گراندد تئوری:

این روش می‌تواند در مواردی که نیاز به پایداری بیشتر نظریه، اعتبارسنجی نظریه‌های موجود یا افزایش انسجام نظری وجود دارد، بسیار مفید باشد. همچنین برای تحقیقاتی که هدف آن‌ها ترکیب داده‌های تجربی با نظریه‌های موجود است، این روش می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.

مالتی گراندد تئوری یک رویکرد پیشرفته‌تر از گراندد تئوری کلاسیک است که با ادغام داده‌های تجربی و ادبیات علمی موجود و استفاده از فرآیندهای بازنگری مداوم، نظریه‌ای جامع‌تر و معتبرتر تولید می‌کند. این روش برای محققانی که به دنبال یک رویکرد تحلیلی پیچیده‌تر و مستحکم‌تر هستند، مناسب است.

به گراندد تئوری در فارسی “نظریه داده‌بنیاد” گفته می‌شود زیرا این روش تحقیق بر استخراج نظریه به‌صورت مستقیم از داده‌های تجربی تأکید دارد. این نام به‌طور خاص به رویکرد خاص این نظریه اشاره می‌کند که در آن، به جای شروع با یک چارچوب نظری از پیش تعیین‌شده، محققان نظریه را از دل داده‌ها و شواهد جمع‌آوری‌شده استخراج و پایه‌ریزی می‌کنند. در واقع، داده‌ها اساس و بنیان شکل‌گیری نظریه در این روش هستند.

دلیل نام‌گذاری به “نظریه داده‌بنیاد” (Grounded Theory):

1. بنیاد نظریه در داده‌ها: در گراندد تئوری، فرآیند تولید نظریه به این صورت است که ابتدا داده‌ها جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند و سپس از طریق کدگذاری و تحلیل سیستماتیک این داده‌ها، مفاهیم و الگوهایی شناسایی می‌شوند. این مفاهیم و الگوها به تدریج به یک نظریه تبدیل می‌شوند. به همین دلیل، نظریه‌ای که به‌وجود می‌آید به‌صورت مستقیم از داده‌ها نشأت گرفته و در آن‌ها “بنیان” دارد.
2. تأکید بر داده‌ها به جای نظریه‌های از پیش تعیین‌شده: برخلاف بسیاری از روش‌های تحقیق که با یک فرضیه یا چارچوب نظری شروع می‌شوند، در گراندد تئوری محققان تلاش می‌کنند تا بدون تأثیر پیش‌فرض‌ها، به طور مستقیم از داده‌ها به یک نظریه برسند. این ویژگی باعث می‌شود که نظریه به‌طور خاص “داده‌بنیاد” باشد، چرا که داده‌ها به عنوان منبع اصلی ایجاد نظریه به شمار می‌روند.
3. فرآیند کدگذاری و ایجاد نظریه: در گراندد تئوری، داده‌های جمع‌آوری شده طی فرآیندهای خاصی مانند کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی تحلیل می‌شوند. هر مرحله از کدگذاری باعث می‌شود که مفاهیم و دسته‌بندی‌های جدیدی از دل داده‌ها استخراج شود و به‌تدریج یک ساختار نظری به وجود بیاید. این روش باعث می‌شود که نظریه‌ای که در نهایت به‌دست می‌آید، کاملاً “بنیادگرفته از داده” باشد.
4. پاسخ به مسائل ناشناخته: گراندد تئوری به‌ویژه برای پژوهش‌هایی که در آن‌ها اطلاعات اولیه کافی وجود ندارد یا فرضیه‌های از پیش تعیین‌شده مناسبی وجود ندارد، مفید است. زیرا با تکیه بر داده‌های جدید و تحلیل آن‌ها، محققان می‌توانند به نظریه‌هایی دست یابند که قبلاً شناسایی نشده بودند.

نام “نظریه داده‌بنیاد” منعکس‌کننده این واقعیت است که در گراندد تئوری، نظریه از داده‌ها و شواهد واقعی نشأت می‌گیرد و بر آن‌ها استوار است. این روش تحقیقی، بر خلاف روش‌هایی که با نظریه‌های از پیش تعیین‌شده یا فرضیات آغاز می‌کنند، مستقیماً به داده‌ها متکی است و همین امر دلیل اصلی این نام‌گذاری است.

برای اجرای روش گراندد تئوری یا نظریه داده‌بنیاد، تحلیل داده‌های کیفی نیازمند استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی است که به محققان در فرآیندهای کدگذاری، تحلیل داده‌ها، دسته‌بندی مفاهیم و ساختن نظریه کمک می‌کنند. این نرم‌افزارها معمولاً قابلیت‌هایی مانند مدیریت داده‌ها، کدگذاری متنی، تحلیل مقایسه‌ای و ایجاد نقشه‌های مفهومی را در اختیار محققان قرار می‌دهند.

نرم‌افزارهای رایج برای روش گراندد تئوری:

1. NVivo: یکی از پرکاربردترین نرم‌افزارها در پژوهش‌های کیفی و گراندد تئوری است. NVivo به محققان امکان کدگذاری متون، مصاحبه‌ها، تصاویر و ویدئوها را می‌دهد و ابزارهای قدرتمندی برای تحلیل داده‌ها و ایجاد روابط بین مفاهیم فراهم می‌کند. همچنین به کاربران اجازه می‌دهد تا نتایج تحقیق را به صورت گرافیکی (مثل نقشه‌های مفهومی و مدل‌ها) نمایش دهند.
2. MAXQDA: MAXQDA یکی دیگر از نرم‌افزارهای محبوب برای تحلیل داده‌های کیفی است که قابلیت‌هایی نظیر کدگذاری داده‌های متنی، صوتی و تصویری، ایجاد دسته‌بندی‌ها و نمایش داده‌ها به صورت بصری دارد. این نرم‌افزار به‌ویژه برای محققانی که از روش‌های کیفی و مختلط استفاده می‌کنند مناسب است و دارای ابزارهایی برای تحلیل‌های آماری و مقایسه‌ای نیز می‌باشد.
3. Atlas.ti: این نرم‌افزار نیز یکی از گزینه‌های رایج برای اجرای تحلیل‌های کیفی است. Atlas.ti به کاربران اجازه می‌دهد تا داده‌های کیفی (متون، فایل‌های صوتی و تصویری، و حتی داده‌های چندرسانه‌ای) را کدگذاری کرده و سپس تحلیل‌های عمقی و مقایسه‌ای انجام دهند. همچنین ابزارهای بصری و تحلیلی قدرتمندی برای ساختن نظریه‌ها بر اساس داده‌ها در این نرم‌افزار وجود دارد.
4. Dedoose: Dedoose یک نرم‌افزار مبتنی بر وب است که برای تحلیل داده‌های کیفی و مختلط به کار می‌رود. این نرم‌افزار به‌ویژه برای پروژه‌های تیمی و داده‌های مختلط (کیفی و کمی) مفید است. Dedoose ابزارهای ساده و کارآمدی برای کدگذاری، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و ترکیب نتایج ارائه می‌دهد و به دلیل رابط کاربری مناسب و آنلاین بودن، به‌راحتی قابل استفاده در پروژه‌های مشترک است.
5. Quirkos: یک نرم‌افزار کاربرپسند برای تحلیل داده‌های کیفی است که به‌ویژه برای محققانی که با داده‌های متنی سر و کار دارند مناسب است. Quirkos به کاربران امکان می‌دهد داده‌ها را کدگذاری کنند و سپس به‌صورت بصری الگوها و مفاهیم را مشاهده کنند. رابط کاربری ساده و گرافیکی این نرم‌افزار به‌ویژه برای محققان تازه‌کار یا کسانی که به ابزارهای ساده نیاز دارند، مناسب است.
6. HyperRESEARCH: این نرم‌افزار نیز برای تحلیل داده‌های کیفی و کدگذاری به کار می‌رود و امکان تجزیه‌وتحلیل داده‌های متنی، صوتی و تصویری را فراهم می‌کند. HyperRESEARCH برای اجرای تحقیقات کیفی و نظریه داده‌بنیاد طراحی شده و به کاربران کمک می‌کند تا نظریه‌ها را از دل داده‌ها استخراج کنند.

مزایای استفاده از نرم‌افزارهای کیفی:

• افزایش دقت و سرعت: استفاده از نرم‌افزارها باعث می‌شود که فرآیند کدگذاری و تحلیل داده‌ها با دقت و سرعت بیشتری انجام شود.
• مدیریت داده‌های پیچیده: با این نرم‌افزارها می‌توان حجم زیادی از داده‌های کیفی را به‌صورت سازمان‌یافته و منظم تحلیل کرد.
• پشتیبانی از همکاری تیمی: برخی از نرم‌افزارها امکان کار تیمی و اشتراک داده‌ها را برای پروژه‌های مشترک فراهم می‌کنند.
• تجزیه‌وتحلیل پیشرفته: قابلیت‌هایی نظیر نمایش گرافیکی، تجزیه‌وتحلیل آماری و ترسیم الگوهای مفهومی کمک می‌کنند تا یافته‌ها به‌صورت بصری و منطقی به نمایش درآیند.

نرم‌افزارهای کیفی مانند NVivo، MAXQDA، Atlas.ti و دیگر ابزارها، به محققان کمک می‌کنند تا فرآیند پیچیده و زمان‌بر کدگذاری و تحلیل داده‌های کیفی در روش گراندد تئوری را با دقت و کارآیی بیشتری انجام دهند. این نرم‌افزارها به دلیل قابلیت‌های تحلیلی پیشرفته و پشتیبانی از داده‌های چندرسانه‌ای، به عنوان ابزارهای کلیدی در بسیاری از تحقیقات کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بله، می‌توان تنها از نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌ای (MAXQDA) برای اجرای روش گراندد تئوری یا نظریه داده‌بنیاد استفاده کرد. این نرم‌افزار به‌طور ویژه برای تحلیل داده‌های کیفی طراحی شده و تمامی ابزارهای لازم برای اجرای دقیق و جامع گراندد تئوری را در اختیار محققان قرار می‌دهد.

قابلیت‌های MAXQDA برای اجرای گراندد تئوری:

1. کدگذاری متون: مکس‌کیو‌دی‌ای امکان کدگذاری داده‌های متنی، مصاحبه‌ها، یادداشت‌های میدانی و دیگر منابع داده کیفی را فراهم می‌کند. شما می‌توانید به‌طور مستقیم کدهای مختلف را به بخش‌های مختلف داده‌ها اعمال کرده و به تحلیل سیستماتیک آن‌ها بپردازید.
2. مدیریت داده‌های حجیم: در گراندد تئوری، معمولاً حجم زیادی از داده‌های کیفی جمع‌آوری می‌شود. MAXQDA به شما کمک می‌کند این داده‌ها را به صورت منظم مدیریت کرده و به راحتی به هر بخش از داده‌های کدگذاری شده دسترسی پیدا کنید.
3. کدگذاری باز، محوری و انتخابی: نرم‌افزار MAXQDA قابلیت کدگذاری چندمرحله‌ای (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) را که جزء اصلی روش گراندد تئوری است، فراهم می‌کند. این مراحل به شما کمک می‌کنند تا به تدریج از داده‌های خام به مفاهیم و در نهایت به نظریه دست یابید.
4. تحلیل مقایسه‌ای: یکی از ویژگی‌های اصلی گراندد تئوری، مقایسه مستمر داده‌ها (constant comparative analysis) است. در MAXQDA می‌توانید به‌راحتی کدها و مفاهیم را با یکدیگر مقایسه کرده و به‌طور پیوسته الگوها و روابط جدید را استخراج کنید.
5. ترسیم نقشه‌های مفهومی: این نرم‌افزار ابزارهای بصری برای ترسیم نقشه‌های مفهومی و مدل‌های نظری فراهم می‌کند که به محققان کمک می‌کند مفاهیم و روابط میان آن‌ها را بهتر درک و به‌صورت گرافیکی نمایش دهند.
6. ایجاد یادداشت‌ها و مقایسه نتایج: در حین کار با داده‌ها، MAXQDA به شما امکان می‌دهد یادداشت‌های تفسیری اضافه کنید و این یادداشت‌ها را با کدهای مختلف پیوند دهید. این کار باعث تسهیل تحلیل داده‌ها و ایجاد پیوند بین مفاهیم و داده‌ها می‌شود.

مزایای استفاده از MAXQDA در گراندد تئوری:

• تطبیق‌پذیری با روش کیفی: این نرم‌افزار کاملاً با اصول گراندد تئوری همخوانی دارد و تمامی مراحل کدگذاری و تحلیل داده‌های کیفی را پشتیبانی می‌کند.
• مدیریت چندمنبعی: علاوه بر داده‌های متنی، MAXQDA قابلیت تحلیل فایل‌های صوتی، تصویری، و حتی داده‌های چندرسانه‌ای را نیز داراست.
• قابلیت‌های بصری قوی: ابزارهای گرافیکی مانند نمودارها و نقشه‌های مفهومی به تحلیل بهتر داده‌ها و استخراج نظریه کمک می‌کنند.

نرم‌افزار MAXQDA تمامی ابزارهای لازم برای اجرای روش گراندد تئوری را به صورت جامع و کامل ارائه می‌دهد و می‌تواند به‌عنوان تنها ابزار برای تحلیل و تولید نظریه در این روش به‌کار گرفته شود. این نرم‌افزار به دلیل قابلیت‌های گسترده در کدگذاری، مقایسه داده‌ها، ترسیم مفاهیم و ایجاد مدل‌های نظری، یک انتخاب بسیار مناسب برای محققانی است که در حال اجرای گراندد تئوری هستند.

اشباع نظری (Theoretical Saturation) در گراندد تئوری به مرحله‌ای اشاره دارد که در آن جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها به حدی رسیده است که دیگر اطلاعات جدیدی که به نظریه اضافه شود، حاصل نمی‌شود. در این مرحله، مفاهیم و نظریه‌هایی که از داده‌ها استخراج شده‌اند، به اندازه کافی کامل و متقن هستند و دیگر نیازی به جمع‌آوری داده‌های جدید برای بهبود یا تغییر آن‌ها نیست.

ویژگی‌های اشباع نظری:

1. عدم وجود اطلاعات جدید: در این مرحله، محقق دیگر داده‌های جدیدی نمی‌یابد که به غنای نظریه اضافه کند یا مفاهیم را به‌طور قابل توجهی تغییر دهد. داده‌های جدید معمولاً تأییدی بر نظریه‌ها یا مفاهیم قبلی هستند.
2. تکرار در اطلاعات: با ادامه جمع‌آوری داده‌ها، محقق متوجه می‌شود که الگوها و مفاهیم قبلاً شناسایی شده به‌طور مکرر در داده‌های جدید ظاهر می‌شوند. این نشان‌دهنده اشباع نظری است.
3. اعتبار و قابلیت اتکا: اشباع نظری به اعتبار و قابلیت اتکای نظریه کمک می‌کند. زمانی که محقق به این نتیجه برسد که نظریه به‌دست‌آمده به‌خوبی به واقعیت‌های مورد بررسی نزدیک است، می‌تواند به اعتبار آن اطمینان کند.
4. داده‌های کیفی و کمی: اشباع نظری معمولاً در روش‌های کیفی به کار می‌رود، اما می‌تواند در رویکردهای مختلط یا کمی نیز در نظر گرفته شود. در این صورت، برای دستیابی به اشباع نظری، می‌توان داده‌های کمی و کیفی را به‌طور هم‌زمان تحلیل کرد.

مراحل دستیابی به اشباع نظری:

1. جمع‌آوری داده‌ها: جمع‌آوری داده‌های کیفی از منابع مختلف (مثل مصاحبه‌ها، مشاهدات و یادداشت‌های میدانی) آغاز می‌شود.
2. کدگذاری و تحلیل داده‌ها: داده‌ها به‌طور سیستماتیک کدگذاری و تحلیل می‌شوند تا مفاهیم و الگوهای مختلف شناسایی شوند.
3. مقایسه مداوم: محقق به‌طور مداوم داده‌ها و کدها را با یکدیگر مقایسه می‌کند تا مفاهیم را عمیق‌تر درک کند و به نظریه‌ای پایدار برسد.
4. پایان جمع‌آوری داده‌ها: هنگامی که محقق به این نتیجه برسد که دیگر داده‌های جدید اطلاعات مهمی اضافه نمی‌کنند و مفاهیم به‌دست‌آمده کامل و قانع‌کننده هستند، به مرحله اشباع نظری می‌رسد.

اهمیت اشباع نظری در گراندد تئوری:

• تضمین کیفیت: اشباع نظری به محقق کمک می‌کند تا از کیفیت و قابلیت اتکای نظریه‌ای که به‌دست آورده است، اطمینان حاصل کند.
• تسهیل در فرایند تحقیق: با شناسایی زمان مناسب برای پایان دادن به جمع‌آوری داده‌ها، محقق می‌تواند فرآیند تحقیق را به‌طور مؤثرتری مدیریت کند.
• پشتیبانی از تصمیم‌گیری: اشباع نظری به محقق این امکان را می‌دهد که تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد ادامه یا پایان جمع‌آوری داده‌ها اتخاذ کند.

اشباع نظری مرحله‌ای حیاتی در روش گراندد تئوری است که نشان‌دهنده‌ی دست‌یابی به یک سطح کافی از شناخت و درک از پدیده‌های مورد بررسی است. این مرحله به محقق کمک می‌کند تا به یک نظریه معتبر و پایدار دست یابد که به‌طور مستقیم از داده‌های جمع‌آوری شده نشأت می‌گیرد.

گراندد تئوری (Grounded Theory) یک روش تحقیق کیفی است که برای توسعه نظریه‌ها بر اساس داده‌های واقعی و مشاهدات انجام می‌شود. این روش شامل چندین بخش اصلی است که هر کدام نقش مهمی در فرایند تحقیق دارند. در ادامه، بخش‌های اصلی گراندد تئوری را به زبان ساده توضیح می‌دهم:

1. جمع‌آوری داده‌ها

• منابع داده: داده‌ها معمولاً از طریق مصاحبه‌ها، مشاهدات میدانی، یادداشت‌های میدانی و اسناد جمع‌آوری می‌شوند.
• روش‌های کیفی: این داده‌ها معمولاً کیفی هستند و به محقق کمک می‌کنند تا تجربیات، نظرات و احساسات افراد را درک کند.

2. کدگذاری داده‌ها

• کدگذاری باز: در این مرحله، داده‌ها به قسمت‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند و به هر قسمت یک کد یا نام داده می‌شود. این کار به شناسایی مفاهیم اولیه کمک می‌کند.
• کدگذاری محوری: در این مرحله، کدهای شناسایی شده در مرحله قبل با یکدیگر مقایسه می‌شوند تا روابط بین آن‌ها شناسایی شود. این کمک می‌کند تا مفاهیم بزرگ‌تر و مرتبط‌تر شناسایی شوند.
• کدگذاری انتخابی: در این مرحله، محقق به دنبال شناسایی و تقویت نظریه‌های اصلی است که از کدها و مفاهیم به‌دست آمده‌اند.

3. تحلیل داده‌ها

• تحلیل مقایسه‌ای: داده‌ها به‌طور مداوم مقایسه می‌شوند تا الگوها و مفاهیم جدید شناسایی شوند. این روش به محقق کمک می‌کند تا به تدریج نظریه‌ای را توسعه دهد.
• اشباع نظری: این مرحله نشان‌دهنده‌ رسیدن به وضعیتی است که دیگر داده‌های جدید اطلاعات مهمی اضافه نمی‌کنند و نظریه به‌دست آمده کامل و قابل اتکا است.

4. توسعه نظریه

• ساخت نظریه: در این مرحله، محقق به تدوین و توسعه نظریه‌ای می‌پردازد که بر اساس داده‌ها و تحلیل‌های انجام شده شکل گرفته است. نظریه باید قادر به توضیح پدیده‌های مورد مطالعه باشد و به سوالات تحقیق پاسخ دهد.
• نوشتن گزارش: در نهایت، نتایج تحقیق و نظریه به‌دست آمده به‌صورت نوشتاری گزارش می‌شود تا بتواند به دیگر محققان و خوانندگان منتقل شود.

5. تکرار و بازنگری

• تکرار در مراحل: یکی از ویژگی‌های کلیدی گراندد تئوری، تکرار در مراحل تحقیق است. محقق ممکن است به‌طور مداوم به جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل آن‌ها بپردازد تا نظریه‌ای دقیق و جامع ایجاد کند.

گراندد تئوری روشی جامع و سیستماتیک برای توسعه نظریه‌ها بر اساس داده‌های واقعی است. این روش به محققان این امکان را می‌دهد که با استفاده از داده‌های کیفی و فرآیندهای تحلیلی، به درک عمیق‌تری از پدیده‌های اجتماعی و انسانی دست یابند و نظریه‌هایی را ایجاد کنند که به واقعیت نزدیک‌تر باشد.

گراندد تئوری (Grounded Theory) به عنوان یک روش تحقیق کیفی، به دلایل مختلفی از جمله ویژگی‌های خاص آن، برتری‌هایی نسبت به سایر روش‌های کیفی دارد. در زیر به برخی از این دلایل اشاره می‌شود:

1. توسعه نظریه از داده‌ها

• گراندد تئوری به‌طور خاص برای ایجاد نظریه‌های جدید بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده طراحی شده است. برخلاف برخی روش‌های کیفی که ممکن است تنها به توصیف پدیده‌ها بپردازند، گراندد تئوری تأکید بر ایجاد نظریه‌های قابل استناد و مبتنی بر شواهد دارد.

2. رویکرد سیستماتیک و ساختارمند

• گراندد تئوری دارای یک روش سیستماتیک و ساختارمند برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها است. این رویکرد کمک می‌کند تا محققان به‌طور مداوم داده‌ها را تحلیل کرده و الگوها و مفاهیم را شناسایی کنند، که این امر به اعتبار و قابلیت اتکای یافته‌ها کمک می‌کند.

3. کدگذاری چندمرحله‌ای

• فرآیند کدگذاری در گراندد تئوری شامل چند مرحله (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) است که به محقق این امکان را می‌دهد که به‌تدریج از داده‌های خام به مفاهیم و نظریه‌های پیچیده‌تر دست یابد. این فرایند عمیق‌تر و جامع‌تر از روش‌های کیفی است که فقط یک مرحله کدگذاری دارند.

4. تحلیل مقایسه‌ای مداوم

• در گراندد تئوری، محققان به‌طور مداوم داده‌ها را مقایسه می‌کنند تا الگوها و ارتباطات جدیدی شناسایی کنند. این تحلیل مقایسه‌ای به ایجاد نظریه‌های عمیق‌تر و جامع‌تر کمک می‌کند و به محقق اجازه می‌دهد تا داده‌ها را در زمینه‌های مختلف بررسی کند.

5. قابلیت انطباق با داده‌های جدید

• یکی از ویژگی‌های کلیدی گراندد تئوری این است که به محقق این امکان را می‌دهد که با توجه به داده‌های جدید، نظریه‌های خود را بازنگری و اصلاح کند. این انعطاف‌پذیری به محققان کمک می‌کند تا به‌طور مداوم به سمت بهبود نظریه‌های خود حرکت کنند.

6. رویکرد چندمنبعی

• گراندد تئوری امکان استفاده از منابع داده مختلف (مانند مصاحبه‌ها، مشاهدات و اسناد) را فراهم می‌کند. این تنوع در داده‌ها به غنای نظریه‌های به‌دست‌آمده کمک می‌کند و به محققان این امکان را می‌دهد که ابعاد مختلف یک پدیده را بررسی کنند.

7. پاسخ به مسائل پیچیده اجتماعی

• گراندد تئوری به ویژه برای بررسی مسائل پیچیده اجتماعی و انسانی مناسب است، زیرا امکان بررسی عمیق و جامع پدیده‌ها را فراهم می‌آورد. این روش می‌تواند به فهم بهتر از تجربیات انسانی و روابط اجتماعی کمک کند.

به‌طور کلی، گراندد تئوری به دلیل قابلیت‌های منحصر به فرد خود در توسعه نظریه‌ها بر اساس داده‌های واقعی و سیستماتیک بودن فرآیند تحقیق، برتری‌هایی نسبت به سایر روش‌های کیفی دارد. این ویژگی‌ها به محققان کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از پدیده‌های اجتماعی و انسانی دست یابند و نتایج قابل اتکایی ارائه دهند.

در گراندد تئوری (Grounded Theory)، فرضیه‌های آماری به‌طور مستقیم مطرح نمی‌شوند. این روش بیشتر بر پایه جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کیفی استوار است و هدف آن توسعه نظریه‌ها بر اساس داده‌هاست. در این زمینه، چند نکته کلیدی را می‌توان ذکر کرد:

1. عدم وجود فرضیه‌های از پیش تعیین شده

• در گراندد تئوری، محقق از فرضیه‌های از پیش تعیین شده استفاده نمی‌کند. به جای آن، این روش تأکید دارد بر اینکه نظریه‌ها و مفاهیم باید از داده‌های جمع‌آوری شده استخراج شوند. به همین دلیل، پژوهشگر از فرضیه‌های آماری که معمولاً در تحقیقات کمی وجود دارد، دوری می‌کند.

2. تمرکز بر کشف و تفسیر

• هدف اصلی گراندد تئوری کشف الگوها، روابط و مفاهیم جدید است. محقق در این فرآیند به دنبال تفسیر داده‌ها و شناسایی الگوهای معنادار در تجربیات افراد است، نه آزمایش فرضیه‌های آماری.

3. تحلیل مقایسه‌ای

• در فرآیند گراندد تئوری، محقق به‌طور مداوم داده‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کند تا به مفاهیم و نظریه‌هایی دست یابد. این رویکرد مقایسه‌ای به جای آزمون فرضیه‌های آماری، بر پایه داده‌های کیفی و درک عمیق از پدیده‌های اجتماعی و انسانی است.

4. توسعه نظریه‌ها

• در پایان، گراندد تئوری به تولید نظریه‌های جدید می‌انجامد که می‌تواند به‌عنوان پایه‌ای برای تحقیقات آینده مورد استفاده قرار گیرد. این نظریه‌ها به‌طور معمول شامل مفاهیم و روابط بین آن‌ها هستند و به صورت عمومی بیان می‌شوند.

به‌طور کلی، در گراندد تئوری فرضیه‌های آماری مطرح نمی‌شود و این روش به جای آن بر روی توسعه نظریه‌ها بر اساس داده‌های واقعی و تجربیات انسانی تأکید دارد. این روش به محققان این امکان را می‌دهد که از داده‌های کیفی به‌عنوان منبع اصلی برای ایجاد نظریه‌های جدید استفاده کنند.

در گراندد تئوری (Grounded Theory)، به‌طور مستقیم از مفاهیمی مانند “شاخص” یا “متغیر” به‌شیوه‌ای که در تحقیقات کمی استفاده می‌شود، استفاده نمی‌شود. اما می‌توان به برخی از مفاهیم مرتبط اشاره کرد که ممکن است در این زمینه وجود داشته باشد:

1. مفاهیم و کدها

• به‌جای شاخص‌ها و متغیرهای آماری، در گراندد تئوری مفاهیم (Concepts) و کدها (Codes) به کار می‌روند. این مفاهیم از داده‌های کیفی استخراج می‌شوند و به شناسایی الگوها و روابط بین آن‌ها کمک می‌کنند.

2. رابطه بین مفاهیم

• در گراندد تئوری، محقق به بررسی و تحلیل روابط بین مفاهیم می‌پردازد. این روابط می‌تواند شبیه به روابط بین متغیرها در تحقیقات کمی باشد، اما در اینجا بیشتر بر اساس داده‌های کیفی و تجربیات انسانی استوار است.

3. کدگذاری

• در فرآیند کدگذاری (Open, Axial, and Selective Coding)، محقق مفاهیم کلیدی را شناسایی می‌کند و این مفاهیم را با یکدیگر مرتبط می‌سازد. به‌عبارت دیگر، کدها می‌توانند به‌عنوان معادل‌هایی برای متغیرهای کیفی در نظر گرفته شوند.

4. نظریه‌های نهایی

• نظریه‌های نهایی که از فرآیند گراندد تئوری به‌دست می‌آیند، ممکن است شامل روابطی بین مفاهیم مختلف باشند. این روابط ممکن است به‌گونه‌ای توصیف شوند که شبیه به روابط بین متغیرها در تحقیقات کمی باشد، اما آن‌ها بر اساس داده‌های کیفی و تحلیل‌های عمیق از تجربیات افراد ساخته شده‌اند.

به‌طور کلی، در گراندد تئوری از اصطلاحات “شاخص” و “متغیر” به‌شیوه‌ای که در تحقیقات کمی به کار می‌روند، استفاده نمی‌شود. اما مفاهیم و کدهای کیفی که از داده‌ها استخراج می‌شوند، می‌توانند به‌نوعی مشابه به متغیرها در نظر گرفته شوند، و محقق به بررسی روابط بین این مفاهیم می‌پردازد. این روش به محققان این امکان را می‌دهد که به درک عمیق‌تری از پدیده‌های اجتماعی و انسانی دست یابند.

بله، می‌توان گراندد تئوری (Grounded Theory) را به عنوان روش تحقیق اصلی در نوشتن پایان‌نامه دکتری استفاده کرد، به‌ویژه در زمینه‌هایی که نیاز به درک عمیق‌تری از تجربیات انسانی، فرآیندها و پدیده‌های اجتماعی وجود دارد. در ادامه، به برخی از دلایل و مزایای استفاده از گراندد تئوری در پایان‌نامه دکتری اشاره می‌شود:

1. توسعه نظریه‌های جدید

• گراندد تئوری به پژوهشگران این امکان را می‌دهد که نظریه‌های جدیدی را بر اساس داده‌های واقعی و تجربیات افراد توسعه دهند. این ویژگی به‌خصوص در موضوعاتی که به تازگی مطرح شده‌اند یا به‌خوبی تحقیق نشده‌اند، ارزشمند است.

2. پاسخ به سوالات پیچیده

• این روش به خوبی می‌تواند به سوالات پیچیده اجتماعی و انسانی پاسخ دهد. اگر موضوع تحقیق شما به بررسی دقیق و عمیق رفتارها، نظرات و تجربیات افراد مربوط می‌شود، گراندد تئوری یک گزینه مناسب است.

3. انعطاف‌پذیری در جمع‌آوری داده‌ها

• گراندد تئوری اجازه می‌دهد که محققان از روش‌های مختلف جمع‌آوری داده (مانند مصاحبه‌ها، مشاهدات و یادداشت‌های میدانی) استفاده کنند. این انعطاف‌پذیری به پژوهشگران کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از پدیده‌های مورد بررسی دست یابند.

4. تحلیل مداوم داده‌ها

• در گراندد تئوری، محققان به‌طور مداوم داده‌ها را تحلیل و کدگذاری می‌کنند. این رویکرد به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به‌طور مداوم نظریه‌های خود را بازنگری و بهبود بخشند.

5. ساختار مشخص

• گراندد تئوری دارای ساختار مشخصی برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌هاست. این ساختار به پژوهشگران کمک می‌کند تا فرآیند تحقیق خود را سازماندهی کنند و یافته‌های خود را به‌صورت شفاف ارائه دهند.

6. امکان ایجاد مقالات و پژوهش‌های آتی

• نظریه‌های به‌دست‌آمده از گراندد تئوری می‌توانند به عنوان مبنایی برای تحقیقات آینده و مقالات علمی دیگر مورد استفاده قرار گیرند، که این امر به اعتبار تحقیق شما افزوده و ارزش علمی آن را افزایش می‌دهد.

در نهایت، استفاده از گراندد تئوری به عنوان روش تحقیق اصلی در پایان‌نامه دکتری نه تنها ممکن است، بلکه می‌تواند یک گزینه بسیار مؤثر برای پژوهش‌های کیفی باشد. این روش به شما کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از پدیده‌های اجتماعی و انسانی برسید و نظریه‌هایی را توسعه دهید که به واقعیت نزدیک‌تر باشد. اگر موضوع تحقیق شما با استفاده از این روش قابل بررسی است، می‌توانید آن را به‌عنوان رویکرد اصلی خود انتخاب کنید.