تفاوت متا آنالیز با روش تحقیق داده بنیاد یا روش تحقیق زمینه ای چیست؟
متا آنالیز و روش تحقیق داده‌بنیاد (Grounded Theory) هر دو رویکردهایی برای پژوهش علمی هستند، اما اهداف، روش‌ها و کاربردهای آن‌ها بسیار متفاوت است. در ادامه تفاوت‌های اصلی این دو روش توضیح داده می‌شود:
1. هدف پژوهش
- متا آنالیز: هدف اصلی متا آنالیز، ترکیب و تجمیع یافته‌های چندین مطالعه قبلی با استفاده از تکنیک‌های آماری برای رسیدن به یک نتیجه کلی و معتبرتر است. این روش بیشتر در پژوهش‌های کمّی به‌کار می‌رود و تلاش دارد به سوالات خاص و محدود پاسخ دهد.
- تحقیق داده‌بنیاد (Grounded Theory): هدف از روش داده‌بنیاد، تولید نظریه‌ای نو و جامع در مورد یک پدیده است که بر پایه داده‌های کیفی جمع‌آوری‌شده از میدانی که پدیده در آن رخ می‌دهد، ساخته می‌شود. این روش اغلب برای کشف مفاهیم جدید و درک عمقی پدیده‌ها به کار می‌رود.
2. نوع داده‌های استفاده‌شده
- متا آنالیز: این روش بر داده‌های کمّی و آماری تکیه دارد و از نتایج مطالعات مختلف برای ترکیب و تجزیه و تحلیل کمّی استفاده می‌کند. داده‌ها اغلب از مطالعات منتشرشده یا مقالات علمی به‌دست می‌آید.
- تحقیق داده‌بنیاد: در این روش، داده‌ها عمدتاً کیفی و شامل مشاهدات، مصاحبه‌ها، و یادداشت‌های میدانی هستند. محقق داده‌ها را از محیط واقعی جمع‌آوری می‌کند و به تحلیل عمقی آن‌ها می‌پردازد تا به نظریه‌های جدید برسد.
3. رویکرد به نظریه
- متا آنالیز: در متا آنالیز، محقق از پیش فرضیه‌ها و چارچوب نظری مشخصی دارد و به‌دنبال تأیید یا رد فرضیه‌ها بر اساس تحلیل نتایج موجود است.
- تحقیق داده‌بنیاد: روش داده‌بنیاد رویکردی استقرایی دارد؛ به این معنی که محقق بدون فرضیه‌های پیشین، به جمع‌آوری داده‌ها می‌پردازد و به‌تدریج نظریه‌ای از درون داده‌ها پدید می‌آید.
4. روش تحلیل داده‌ها
- متا آنالیز: در متا آنالیز از روش‌های آماری برای ترکیب و مقایسه داده‌های چندین مطالعه استفاده می‌شود. این تحلیل‌ها شامل محاسبه اندازه اثرها، بررسی ناهمگنی و تحلیل حساسیت است.
- تحقیق داده‌بنیاد: تحلیل در روش داده‌بنیاد به‌صورت مداوم و همزمان با جمع‌آوری داده‌ها انجام می‌شود و شامل فرایندهایی مانند کدگذاری باز، محوری و گزینشی است. تحلیل داده‌ها در این روش با هدف استخراج مفاهیم و ساخت نظریه انجام می‌شود.
5. کاربرد و حوزه‌های استفاده
- متا آنالیز: متا آنالیز بیشتر در حوزه‌های پزشکی، علوم اجتماعی و روان‌شناسی برای ترکیب نتایج چندین پژوهش و رسیدن به نتیجه‌ای قابل تعمیم استفاده می‌شود. این روش برای پاسخ به سوالات خاص و کمی قابل استفاده است.
- تحقیق داده‌بنیاد: روش داده‌بنیاد بیشتر در پژوهش‌های کیفی، به‌ویژه در مطالعات علوم اجتماعی و رفتارهای انسانی استفاده می‌شود. این روش برای درک عمقی پدیده‌ها و ایجاد نظریه‌های جدید در حوزه‌هایی که دانش کافی وجود ندارد یا تبیین جامع ارائه نشده، به کار می‌رود.
6. مسیر پژوهش
- متا آنالیز: در متا آنالیز، مسیر پژوهش از پیش تعیین‌شده است و محقق ابتدا معیارهای انتخاب مطالعات را مشخص کرده و سپس به جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل آماری آن‌ها می‌پردازد.
- تحقیق داده‌بنیاد: مسیر پژوهش در روش داده‌بنیاد به‌طور مداوم و بر اساس یافته‌های جدید اصلاح و هدایت می‌شود. محقق در هر مرحله از تحلیل، به جمع‌آوری داده‌های بیشتر و تغییر روش تحقیق متناسب با یافته‌ها می‌پردازد.
7. سطح نتیجه‌گیری
- متا آنالیز: نتیجه‌گیری در متا آنالیز بر اساس اندازه‌گیری‌های کمّی و با توجه به نتایج جمعی مطالعات صورت می‌گیرد و نتایجی دقیق و قابل تعمیم ارائه می‌دهد.
- تحقیق داده‌بنیاد: نتیجه‌گیری در روش داده‌بنیاد به شکل تفسیرهای مفهومی و نظریه‌های جدید صورت می‌گیرد و به جای تعمیم آماری، تبیین‌های عمقی ارائه می‌دهد.
8. زمان و هزینه
- متا آنالیز: به دلیل استفاده از مطالعات موجود و روش‌های آماری، زمان و هزینه کمتری نسبت به تحقیقات میدانی نیاز دارد.
- تحقیق داده‌بنیاد: این روش به دلیل نیاز به جمع‌آوری داده‌های کیفی از محیط واقعی و تحلیل عمیق، زمان‌بر و هزینه‌بر است.
در کل، متا آنالیز برای ادغام و تجمیع داده‌ها از مطالعات موجود و پاسخ به سوالات خاص و کمی استفاده می‌شود، در حالی که روش داده‌بنیاد برای تولید نظریه‌های جدید از داده‌های میدانی و کیفی به‌کار می‌رود و به‌ویژه برای درک پدیده‌های پیچیده مناسب است.