تاکتیک های روایی در پژوهش کیفی

تاکتیک های رسیدن به روایی در پژوهش کیفی

در تحقیقات کیفی انواع روش های سنجش و تاکتیک های متمایزی در رسیدن به روایی وجود دارد. برخی محققان (بویژه محققان کیفی) اینچنین بیان داشته ­اند که روایی صرفاً آزمونی واحد برای فرآیند تحقیق به عنوان یک کل نیست، بلکه می­توان معیار روایی را با توجه به عقاید محقق بصورت متفاوت برای هر یک از مراحل فرآیند، در صورت نیاز بکار برد.

با این نگرش، ماکسول پنج نوع از روایی را در ارتباط با مراحل مختلف تحقیق تعریف کرده است. در ادامه این نوشتار پی اچ دی پروپوزال، نوع شناسی انجام شده توسط ماکسول و برخی استراتژی­های ارتقاء روایی تحقیقات کیفی ارائه می­گردد.

جدول شماره (۱) فهرستی از استراتژی­های ارتقاء روایی در تحقیقات کیفی را نشان می­دهد.

جدول ۱ – استراتژی­های ارتقاء روایی تحقیق کیفی

روایی توصیفی

روایی توصیفی به صحت داده­ای موضوع گزارش شده توسط محقق اشاره می­نماید. پرسش­های کلیدی در روایی توصیفی عبارتند از: آیا رویدادی که توسط محقق گزارش شده است، واقعاً در گروه مورد مطالعه اتفاق افتاده است؟ و آیا محققان دقیقاً آنچه را که دیده و شنیده­اند، گزارش کرده­اند؟ بعبارت دیگر روایی توصیفی به صحت در گزارش اطلاعات توصیفی (مانند توصیف حوادث، اشیاء، رفتارها، افراد، مجموعه­ها، زمان­ها و مکان­ها) اشاره دارد. این نوع از روایی بدین جهت مهم می­باشد که یکی از اهداف عمده در همه تحقیقات کیفی، توصیف است.

استراتژی مؤثر برای کسب روایی توصیفی، تکثر مشاهده گران می­باشد. در روایی توصیفی، تکثر مشاهده­گران به معنی استفاده از چندین مشاهده­ گر برای ثبت و توصیف رفتار مشارکت کننده­ ها و زمینه­ای که در آن قرار دارند می­باشد. بهره­ گیری از چندین مشاهده ­گر امکان کنترل چندگانه مشاهدات برای اطمینان از توافق مشاهده­ گران در مورد آنچه اتفاق افتاده را بوجود می­ آورد. زمانی که مشاهدات توسط چندین مشاهده­ گر تأیید شود، امکان کمتری وجود دارد که ناظران خارجی تحقیق، صحت مشاهدات گزارش شده را مورد شک قرار دهند.

روایی تفسیری

محققان کیفی صرفاً به ارائه یک توصیف بهتر از اشیاء فیزیکی، حوادث و رفتارها در مجموعه مورد تحقیق اکتفا نمیکنند بلکه به معانی که افراد مورد مطالعه به این اشیاء، حوادث و رفتارها می­دهند نیز توجه می­کنند. در حالیکه روایی توصیفی به صحت در گزارش کردن داده­ ها اشاره می­نماید، روایی تفسیری نیاز به ایجاد پنجره ­ای به درون اذهان افراد مورد مطالعه دارد. روایی تفسیری به بازنمایی دقیق مفهومی که مشارکت کننده به موضوع مورد مطالعه داده است اشاره می­کند. بطور مشخص ­تر، روایی تفسیری به درجه ­ای که نگرش، افکار، احساسات، نیات و تجربیات مشارکت کننده بطور دقیق توسط محقق درک و گزارش می­شود ارتباط دارد.

یک بخش مهم تحقیق کیفی درک جهان درونی مشارکت کنندگان است و روایی تفسیری بیانگر درجه دقت در ارائه این جهان درونی است. دقت روایی تفسیری نیازمند این است که محقق اذهان و تفکرات مشارکت­کنندگان را درک نماید و از نگاه آنها به موضوع بنگرد و آنچه را که آنها احساس می­کنند، احساس کند و در نهایت بیانی معتبر از این دیدگاه­ها ارائه کند.

مهم­ترین استراتژی برای کسب روایی تفسیری، بازخور مشارکت کننده است. در این استراتژی، محقق تفسیرهای خود را به مشارکت کنندگان ارائه نموده و زمینه­ های بد درک شده را مشخص و اصلاح می­کند، بعبارتی آیا افراد مورد مطالعه با آنچه محقق در مورد آنها گفته است، موافقند؟ البته این استراتژی بی نقص نیست و در مواردی امکان دارد مشارکت­ کنندگان سعی نمایند که چهره خوبی را از خود ارائه کنند.

استراتژی دیگر، استفاده از برخی توصیف­ کننده ­ها هنگام نوشتن گزارش تحقیق است، بطوریکه خواننده بتواند زبان، لهجه و معانی خاص مشارکت­ کنندگان را حس کند. بعنوان مثال، یک نقل قول مستقیم که در آن دقیقاً واژه ­های بیان شده توسط مشارکت ­کننده در داخل گیومه ذکر گردیده، می­تواند توصیف کننده مناسبی باشد.

روایی تئوریکی

سومین نوع روایی در تحقیق کیفی، روایی تئوریک است و به میزان سازگاری بین تبیین تئوریکی تحقیق کیفی با داده ­ها ارتباط دارد. تئوری به مباحث چگونگی و چرایی عمل یک پدیده اشاره می­نماید و معمولاً انتزاعی ­تر از توصیف و تفسیر بوده و تبیینی از پدیده ارائه می­کند. هر تئوری دو جزء دارد: مفاهیم یا دسته­ بندی­ هایی که تئوری بکار می­گیرد، و روابطی که تصور می­شود میان این مفاهیم وجود دارد. در ارتباط با این دو جنبه تئوری، روایی تئوری نیز دارای دو جنبه می­باشد: روایی مفاهیم بکار رفته برای پدیده و روایی روابط فرض شده میان مفاهیم.

منبع:

فقیهی، ا.، علیزاده، م. ۱۳۸۴، روایی در تحقیق کیفی، مجله فرهنگ مدیریت، سال سوم، شماره نهم، صفحه ۱۹ – ۵.